Ποιός φοβάται τα... χαμηλά επιτόκια;

Οι σκεπτικιστές επιμένουν: με τη συνεχιζόμενη πολιτική χαμηλών- αν όχι και μηδενικών- επιτοκίων, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ουσιαστικά απαλλοτριώνει τις τραπεζικές καταθέσεις, με αποτέλεσμα οι φτωχοί να γίνονται φτωχότεροι και οι πλούσιοι πλουσιότεροι. Είναι τόσο απλά και τραγικά τα πράγματα; Σε πρόσφατη έκθεσή της η κεντρική τράπεζα της Γερμανίας, η περίφημη Bundesbank, υποστηρίζει ότι η πραγματικότητα είναι κάπως πιο περίπλοκη και απευθύνει έκκληση για μία πιο ισορροπημένη καταγραφή της οικονομικής συγκυρίας.

Σε κάθε περίπτωση, είναι αναμφισβήτητο ότι η ακατάσχετη ροή φθηνού χρήματος από τις κεντρικές τράπεζες δίνει ώθηση στα χρηματιστήρια. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, ο δείκτης DAX στη Φραγκφούρτη καταγράφει άνοδο πάνω από 60% από το 2011 (αν και πρέπει να συνυπολογίσουμε ότι είχε προηγηθεί εντυπωσιακή πτώση λόγω της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης). Ήταν η εποχή που ο Μάριο Ντράγκι αναλάμβανε τα ηνία της ΕΚΤ. Σήμερα τα επιτόκια καταθέσεων έχουν ουσιαστικά καταργηθεί, ενώ η παρέμβαση της ΕΚΤ στην αγορά ομολόγων έχει περιορίσει την προσφορά για τους επενδυτές.

Άνοδος στην αγορά ακινήτων

Η άλλη όψη του νομίσματος: τα χαμηλά επιτόκια έχουν απογειώσει την αγορά ακινήτων, καθώς τα στεγαστικά δάνεια χορηγούνται πλέον με ιδιαίτερα ευνοϊκές προϋποθέσεις. Όποιος έχει επενδύσει τα τελευταία χρόνια σε ακίνητα και μετοχές, όχι μόνο δεν έχασε, αλλά μάλλον βγήκε κερδισμένος. Αυτή η τάση προκαλεί και κάποια ζηλοφθονία, δεδομένου ότι στη Γερμανία είναι έντονες οι ανισότητες στην κατανομή των εισοδημάτων. Το πρόβλημα αυτό έχει επισημάνει και η Bundesbank σε έκθεσή της, τον περασμένο Μάρτιο, για την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών στη Γερμανία. Να υποθέσουμε ότι τα «έκτακτα μέτρα» των κεντρικών τραπεζών για τη χορήγηση ρευστότητας έχουν φτάσει στα όριά της τη νομισματική πολιτική, εντείνοντας περαιτέρω τις ανισότητες; Οικονομολόγοι της Bundesbank αντιτείνουν ότι «δεν υπάρχουν αξιόπιστες ενδείξεις» γι' αυτό τον ισχυρισμό.

Ο επικεφαλής της Bundesbank Γιενς Βάιντμαν αντιμετωπίζει με κριτικό πνεύμα τις παρεμβάσεις της ΕΚΤ. Ωστόσο απευθύνει έκκληση για μία πιο ισορροπημένη καταγραφή της οικονομικής συγκυρίας. Σε πρόσφατη ομιλία του ανέφερε χαρακτηριστικά: «Αντιλαμβάνομαι φυσικά την ανησυχία των αποταμιευτών. Ωστόσο, δεν είμαστε μόνο αποταμιευτές. Είμαστε και εργαζόμενοι, φορολογούμενοι, επιχειρηματίες, οφειλέτες στεγαστικών δανείων. Αν δούμε το ζήτημα από αυτή την οπτική γωνία, τα χαμηλά επιτόκια έχουν και ορισμένα πλεονεκτήματα». Ιδιαίτερα τα χαμηλά εισοδήματα θα επωφελούνταν από μία αισθητή βελτίωση στην αγορά εργασίας, επισημαίνει η κεντρική τράπεζα της Γερμανίας.

«Δόγμα» ο πληθωρισμός 2%

Ο επικεφαλής της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι είναι πεπεισμένος ότι η πολιτική των χαμηλών επιτοκίων που είχε εμπνευστεί και υλοποιήσει, παρά τις αντιρρήσεις, κατάφερε να αποτρέψει μία μακρά περίοδο αποπληθωρισμού στην ευρωζώνη. Η ΕΚΤ αντιμετωπίζει ως «δόγμα» τη συγκράτηση του πληθωρισμού κοντά στο 2%, όπως άλλωστε προβλέπει το καταστατικό της. Αλλά η κριτική στην πολιτική της ΕΚΤ εντείνεται. «Οι ανεπάρκειες γίνονται όλο και πιο αισθητές. Άλλωστε, δεν είναι αυτονόητο για μία τράπεζα να καθοδηγεί τον πληθωρισμό» λέει ο επικεφαλής οικονομολόγος της Commerzbank Γιεργκ Κρέμερ.

Γιερν Μπέντερ (DPA), Γιάννης Παπαδημητρίου