Ο Μαρσέλ Ράιχ Ρανίτσκι γίνεται 90 χρονών

«Δεν θα πάρω αυτό το βραβείο. Δεν ήξερα τι με περιμένει και το βρίσκω πολύ άσχημο ότι τόσες ώρες έπρεπε να καθίσω εδώ». Αυτά δήλωσε ο Μαρσέλ Ράιχ Ρανίτσκι το 2008 κατά την τελετή της απονομής των βραβείων που απονέμει η γερμανική τηλεόραση. Στην αρχή οι θεατές δεν κατάλαβαν, νόμιζαν πως αστειευόταν. Γρήγορα όμως έγινε αντιληπτό πως ο ΄πάπας της λογοτεχνίας’, όπως τον αποκαλούσαν, το εννοούσε σοβαρά.

Ο Μαρσέλ Ράιχ Ρανίτσκι είναι ένας εκρηκτικός χαρακτήρας με μεστό λόγο. Υπήρξε επικεφαλής του λογοτεχνικού τμήματος της μεγάλης έγκυρης εφημερίδας FAZ από τη δεκαετία του ‘70 και τη δεκαετία του ’90 παρουσίαζε το ‘Λογοτεχνικό Κουαρτέτο’, μια εξαιρετικά δημοφιλή τηλεοπτική εκπομπή, αγαπητή ακόμα και σε ανθρώπους που δεν διάβαζαν πολύ λογοτεχνία. Είχε το παρατσούκλι ο ‘εκτελεστής’.

«Εκτελεστής είναι πραγματικά βλακεία. Προσπαθώ όμως να υπάρχει καθαρότητα στον κριτικό λόγο. Η καθαρότητα στην κριτική είναι κατά κάποιο τρόπο και ένα είδος ευγένειας. Θα πρέπει να είναι κανείς ευγενής απέναντι στον αναγνώστη. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να λέει κανείς ξεκάθαρα τι εννοεί και να μην κρύβεται πίσω από πολύσημες και σκοτεινές ερμηνείες», λέει ο Μαρσέλ Ράιχ Ρανίτσκι.

Αν και ‘πάπας’ δεν ήταν αλάθητος

Στο ‘Λογοτεχνικό Κουαρτέτο’ παρέμεινε από το 1988 μέχρι το 2001 και καθιερώθηκε πραγματικά ως ο σημαντικότερος κριτικός λογοτεχνίας. Αν και τον αποκαλούσαν ο ‘πάπας της λογοτεχνίας’ δεν ήταν αλάθητος. Οι αξιολογήσεις του είχαν να κάνουν περισσότερο με τις προσωπικές του προτιμήσεις παρά με μια αποστασιοποιημένη κριτική λογοτεχνίας. Όποιος προκαλούσε τη μήνη του Μαρσέλ Ράιχ Ρανίτσκι την είχε άσχημα. Συγγραφείς όπως ο Πέτερ Χάντκε, ο Γκίντερ Γκρας ή ο Μάρτιν Βάλζερ δέχθηκαν τα πυρά του. Άλλοι πάλι, όπως η Γιούντιτ Χέρμαν, κατάφεραν να κάνουν καριέρα χάρη στις καλές κριτικές του.

«Όταν το ‘58 ήρθα στη Γερμανία και έβλεπα πως έγραφαν στις μεγάλες εφημερίδες, στην FAZ, στη Süddeutsche Zeitung, στη Welt, είπα στη γυναίκα μου: θα προσπαθήσω να κάνω ένα πείραμα. Θα λέω ξεκάθαρα στους ανθρώπους τη γνώμη μου, τι μου αρέσει και τι όχι. Αυτό είναι επικίνδυνο. Είτε θα φθάσω πολύ ψηλά είτε στον πάτο. Αλλά θέλω να την κάνω αυτή την προσπάθεια», εξομολογήθηκε κάποτε ο Μαρσέλ Ράιχ Ρανίτσκι..

Ο Μαρσέλ Ράιχ Ρανίτσκι τα κατάφερε τελικά και έφθασε πολύ ψηλά. Μέσα από τη συνέπεια, κυρίως ίσως με τον εαυτό του. Αν και κριτικός λογοτεχνίας, έγραψε και ο ίδιος ένα βιβλίο: την αυτοβιογραφία του, η οποία έγινε best seller πουλώντας 1,5 εκατομμύριο αντίτυπα.

Gisa Funck / Μαρία Ρηγούτσου

Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου