Οι κατασκευαστές των φούρνων του Άουσβιτς

Τα πιο γνωστά παραδείγματα εταιρειών που έκαναν χρυσές δουλειές την εποχή του ναζισμού είναι οι όμιλοι Degusa και I.G. Farbenindustrie που παρήγαγαν το αέριο Zyklon B με το οποίο δολοφονήθηκαν εκατομμύρια άνθρωποι. Υπάρχουν όμως και κάποιες μικρές εταιρείες που προσέφεραν αθόρυβα τις υπηρεσίες τους στους ναζί.

Μια από αυτές είναι η εταιρεία 'Τοπφ και Υιοί" στην Ερφούρτη.

Η εταιρεία Τοπφ & Υιοί από το 1878

Την περασμένη Πέμπτη, την Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος στη Γερμανία, έγιναν τα εγκαίνια σε ένα νέο μουσείο μνήμης: Πρόκειται για ένα νέο Κέντρο Τεκμηρίωσης Ναζιστικών Εγκλημάτων που στεγάζεται στα κτίρια της εταιρείας Τοπφ και Υιοί, «των κατασκευαστών των φούρνων του Άουσβιτς».

Στα κτίρια της εταιρείας, όπου στεγάζεται το κέντρο, λειτουργούσε από το 1878 εργοστάσιο κατασκευής συστημάτων βιομηχανικής καύσης.

Από το 1935 μέχρι και το 1945 η εταιρεία έγινε όμως πρωτοπόρος στις καμίνους αποτέφρωσης νεκρών. Μάλιστα λίγο πριν από το τέλος του πολέμου (1945) παρέδωσε τις τελευταίες καμίνους αποτέφρωσης νεκρών στις ΗΠΑ.

Κινητοί φούρνοι – επιτάχυνση των μαζικών δολοφονιών

Η Ανεγκρέτ Σύλε, ιστορικός και διευθύντρια του νέου Κέντρου Τεκμηρίωσης Ναζιστικών Εγκλημάτων, υπογραμμίζει ότι η τεχνολογική καινοτομία της εταιρείας, δηλαδή οι κινητοί φούρνοι αποτέφρωσης νεκρών, ήταν ιδιαίτερα σημαντική για τους ναζί: «Η εταιρεία κατασκεύαζε κινητούς φούρνους αποτέφρωσης και έτσι παρακολουθούσε από κοντά την διαδικασία της μαζικής δολοφονίας. Δηλαδή την συνεχή αύξηση της χρήσης των φούρνων, άρα και των δολοφονιών.

Οι μηχανολόγοι που ανέπτυσσαν τα σχέδια των φούρνων παρακολουθούσαν τις εξελίξεις από κοντά γιατί έπρεπε συνεχώς να λύνουν επί τόπου τα τεχνικά προβλήματα που παρουσιάζονταν λόγω της αύξησης των προς αποτέφρωση νεκρών.»

Τη δεκαετία του ’40 η εταιρεία Τοπφ διέθετε πάνω από 100 ειδικευμένους μηχανολόγους σε καινοτομίες του κλάδου και προμήθευσε πάνω από 7.000 κινητούς φούρνους αποτέφρωσης νεκρών σε όλο τον κόσμο.

Τότε άρχισε και η συνεργασία της εταιρείας με τους SS και έγινε προμηθευτής φούρνων των στρατοπέδων συγκέντρωσης Μπούχενβαλντ, Μαουτχάουζεν, Νταχάου και κυρίως του Άουσβιτς.

Πέραν από τις βελτιώσεις στους κινητούς φούρνους, η εταιρεία, όπως φαίνεται από τα αρχεία της που διασώθηκαν όλα ανέπαφα, διασφάλιζε με πραγματικό ζήλο την επί τόπου συναρμολόγηση και επιδιόρθωση των φούρνων. Που σημαίνει ότι όλοι οι μηχανικοί και οι εξειδικευμένοι εργάτες που επισκέπτονταν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης ήξεραν και έβλεπαν τι ακριβώς γινόταν.

Χάρτμουντ Τοπφ – έμαθε τυχαία την ιστορία της οικογένειάς του

Αυτό πιστεύει και ο Χάρτμουντ Τοπφ, δισέγγονος του ιδρυτή της εταιρείας: «Φαντάζομαι ότι εκείνοι που αναλάμβαναν αυτές τις επιδιορθώσεις, αλλά και ο στενός κύκλος υπό τον μηχανολόγο Κούρτ Πρίφερ, ήξεραν πολύ καλά τι γινόταν. Έπρεπε εξάλλου να κάνουν συνεχείς βελτιώσεις για να προλαβαίνουν οι ναζί να εξοντώνουν όλο και περισσότερους. Δεν ξέρω βέβαια κατά πόσον ξανοίγονταν και μιλούσαν και στους άλλους εργάτες. Αλλά οι τεχνικοί ήξεραν, διότι όλα ήταν μια αλυσίδα: θάλαμος αερίων-θανάτωση-κρεματόριο.»

Ο ίδιος ο απόγονος του ιδρυτή της εταιρείας Τοπφ έμαθε την αλήθεια για την οικογένειά του τυχαία σε κάποια κινηματογραφικά επίκαιρα στο τέλος της δεκαετίας του ‘50. Δεν βρήκε όμως, όπως και χιλιάδες άλλοι «γεννημένοι ένοχοι» Γερμανοί, κανέναν που να «ξέρει».

Ο Χάρτμουντ Τοπφ θυμάται: «Ο πατέρας μου και ο αδελφός του, αλλά και οι γείτονές μας, ήταν κρατούμενοι στα στρατόπεδα της τότε σοβιετικής ζώνης, στην Ανατολική Γερμανία.

Ο πατέρας μου ήταν ‘υπεύθυνος τετραγώνου’ του ναζιστικού κόμματος και συνελήφθη. Όταν αφέθηκε ελεύθερος, πήγε στις ανακρίσεις που έγιναν και δεν ξαναγύρισε ποτέ. Ο θείος μου είχε τραυματιστεί κατά τις τελευταίες ημέρες της εξουσίας των ναζί στο Βερολίνο και πέθανε στο στρατόπεδο του Sachsenhausen.

Η μητέρα μου δεν ασχολούνταν καθόλου με το θέμα, ήταν ίσως και πολύ νέα.

Αλλά ακόμη και όταν ρωτούσε, κανείς δεν ήξερε να της πει κάτι.

Πολύ αργότερα με βοήθησαν να βρω άκρη κάποιοι μακρινοί συγγενείς από την Έρφούρτη, αλλά δεν ήταν εύκολο τότε, στην Ανατολική Γερμανία και επιπλέον εγώ την είχα εγκαταλείψει. Ήταν το 1950 και ήμουν 16 ετών.»

«Κατασκευές Μηχανών Νίκος Μπελογιάννης»

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, συνελήφθησαν από τους Σοβιετικούς οι βασικοί ένοχοι μηχανολόγοι και καταδικάστηκαν.

Ο Λούτβιχ Τοπφ, ένας από τους ιδιοκτήτες της εταιρείας, συνελήφθη, αλλά κατά την ανακριτική διαδικασία αυτοκτόνησε.

Ο αδελφός του Ερνστ-Βόλφγκανγκ Τοπφ αφέθηκε ελεύθερος, τόσκασε στη δυτική Γερμανία και επανίδρυσε την εταιρεία το 1951 στο Βισμπάντεν, η οποία όμως μετά από 12 χρόνια διαλύθηκε.

Η «πατρική» εταιρεία Τοπφ και Υιοί στην Ερφούρτη έπαψε το 1948 να λειτουργεί ως κατασκευάστρια φούρνων αποτέφρωσης νεκρών και κατασκεύαζε μηχανές και εργαλεία.

Στη δεκαετία του ’50 μετονομάστηκε σε «Εργοστάσιο Κατασκευής Μηχανών Νίκος Μπελογιάννης» και λειτουργούσε μέχρι και το 1994, οπότε και πτώχευσε.

Το 1996 πολίτες της Ερφούρτης άρχισαν να μιλούν για τους «κατασκευαστές των φούρνων του Άουσβιτς» και να κινητοποιούνται για την μετατροπή του εργοστασίου σε μουσείο τεκμηρίωσης συλλογικής μνήμης.

Από την 27 Ιανουαρίου του 2011 εγκαταστάθηκε εκεί Κέντρο Τεκμηρίωσης Ναζιστικών Εγκλημάτων «Εταιρεία Τοπφ και Υιοί».

DW-TV / DLF / Topf-Holocaust / Βιβή Παπαναγιώτου

Υπεύθ. Σύνταξης: Σταμάτης Ασημένιος