Οι «Έλληνες» της κρίσης στο Berliner Ensemble

Τέσσερις ήταν οι σημαντικότεροι συγγραφείς της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, Ο Χάινερ Μύλερ και η Κρίστα Βολφ, ο Κρίστοφ Χάιν και ο Φόλκερ Μπράουν. Ζουν οι δύο τελευταίοι. Ο Κρίστοφ Χάιν δημοσίευσε πριν από τρία χρόνια το βιβλίο «Πριν από την ιστορία. Διορθώσεις», μια συλλογή ευρηματικών διασκευών αρχαίων ελληνικών μύθων. Απόψε ανεβαίνει στο περίφημο θέατρο του Βερολίνου Berliner Ensemble το έργο του ποιητή και θεατρικού συγγραφέα Φόλκερ Μπράουν «Οι Έλληνες», ένα φανταστικό αμάλγαμα της σημερινής δημοσιονομικής κρίσης με την ελληνική αρχαιότητα.

Με το ύφος αρχαίας τραγωδίας ο Μπράουν ανατέμνει τις κωμικοτραγικές τροπές και ανατροπές της ελληνικής κρίσης τα τελευταία χρόνια. Η τρόικα γίνεται η θεϊκή δύναμη μιας όχι αήττητης, αλλά άκαμπτης μοίρας. Ο Μινώταυρος, το τέρας που καταβροχθίζει τα θύματά του, κάθεται σε ένα αναπηρικό καροτσάκι, όπως ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών. Και ο χορός απαρτίζεται από τετρακόσιες απολυμένες καθαρίστριες του δημοσίου. Εννοείται ότι μέσα σ’ αυτή την παρωδία διακωμωδούνται και οι τετριμμένες φράσεις της πολιτικής επικαιρότητας, τα «επιτεύγματα της ενωμένης Ευρώπης» γίνονται αίφνης «εγκλητεύματα της εννοουμένης Ευρώπης», η επίσημη γλώσσα ανασκολοπίζεται.

Ένας δύσκολος συγγραφέας

Ο Φόλκερ Μπράουν υπήρξε πάντα δύσκολος συγγραφέας και δύστροπος σοσιαλιστής. Γι’ αυτό και η ανατολικογερμανική λογοκρισία εμπόδισε το ανέβασμα πολλών δραμάτων του, γι’ αυτό και στη συνέχεια η παγγερμανική πλέον καλλιτεχνική αισθητική αδιαφόρησε για το έργο του. Ένα έργο που ίσως έφθασε στο απόγειό του το 1988, όταν στο θέατρο Μαξίμ Γκόρκι του Ανατολικού Βερολίνου ανέβηκε το δράμα του «Η μεταβατική κοινωνία», μια παραβολή για το πέρασμα της ανατολικογερμανικής κοινωνίας στη δυτική όχθη.

Στα ελληνικά είχε μεταφρασθεί παλιότερα το πεζό του «Ιστορία χωρίς τέλος», ένας μοργανατικός έρωτας σε ανατολικογερμανικό περιβάλλον, και λιγοστά ποιήματά του. Ο Φόλκερ Μπράουν δεν υπήρξε συγγραφέας για εύκολους καιρούς. Μετά από εικοσαετή σχεδόν απουσία του από τις θεατρικές σκηνές της Γερμανίας επανέρχεται με την αποψινή πρεμιέρα, τώρα που οι εξωτερικοί και εσωτερικοί κλοιοί στην Ευρώπη σφίγγουν.

Μια κωμικοτραγική κρίση

Με ευτράπελο τρόπο απόψε λοιπόν επί σκηνής το ελληνικό 2011: ο πρωθυπουργός Παπανδρέου έχει διαπραγματευθεί με τις Βρυξέλλες μια συμφωνία, κούρεμα του χρέους έναντι ριζικών περικοπών. Στην ουσία λείπουν μόνο οι υπογραφές. Μόνο που ο Παπανδρέου διστάζει. Εδώ διακυβεύονται πολλά. Προς γενική έκπληξη προκηρύσσει ξαφνικά δημοψήφισμα. Και μετά το ανακαλεί. Γιατί άραγε; Ήταν μόνο ένα σύνδρομο άμεσης δημοκρατίας; Ή μήπως μπαμπέσικη τακτική; Οι ίντριγκες του ευτραφούς υπουργού επί των Οικονομικών Βενιζέλου μαζί με την αντίσταση των Βρυξελλών τον αναγκάζουν να εγκαταλείψει. Τον βλέπουμε εξουθενωμένο να πέφτει στα γόνατα μέσα στο υπ’ αριθμόν 10 από τα 15 μπάνια της βίλας του. Ήρωας ή προδότης;

Πέντε χρόνια μετά ένα καινούργιο, παλιό παιχνίδι: η Ελλάδα έχει χρεοκοπήσει. Ο νέος υπουργός Οικονομικών Βαρουφάκης ανθίσταται στις Βρυξέλλες. Ο λαϊκός αυτός ήρωας όμως δεν καταφέρνει να αντισταθεί στις 400 καθαρίστριες που με σκούπες και σφουγγαρίστρες διεκδικούν και πετυχαίνουν την επαναπρόσληψή τους. Ή όλα ή τίποτα, ούτως ή άλλως έχει έρθει το τέλος. Για μια ακόμη φορά ένα δημοψήφισμα προκηρύσσεται για να επιλύσει αυτό που μοιάζει με γόρδιο δεσμό. Ο Βαρουφάκης την κοπανάει πάνω στη μηχανή του. Ήρωας ή προδότης;

Στο Berliner Ensemble το κωμικοτραγικό έργο για το νόημα ή όχι της δημοκρατίας εκτυλίσσεται εκεί, όπου αυτή κάποτε εφευρέθηκε, στην Ελλάδα. Και το έργο τελειώνει με τη φράση: «Εδώ ξεκίνησαν όλα, εδώ θα τελειώσουν κιόλας;»

Σπύρος Μοσκόβου