Επαναφορά των ελέγχων στα ευρωπαϊκά σύνορα;

Την ώρα που ο Ιταλός πρωθυπουργός Μπερλουσκόνι κάνει λόγο για ένα "ανθρώπινο τσουνάμι" ζητώντας από τους Ευρωπαίους εταίρους να επιδείξουν εμπράκτως την αλληλεγγύη τους, οι τελευταίοι εμφανίζονται ιδιαίτερα επιφυλακτικοί. Γαλλία, Γερμανία, Σουηδία αλλά και άλλες ευρωπαϊκές χώρες εκτιμούν ότι η Ιταλία είναι σε θέση να αντιμετωπίσει μόνη της το μαζικό κύμα προσφύγων από τις χώρες της βόρειας Αφρικής. Η Γερμανία μάλιστα ισχυρίζεται ότι η ίδια ανταποκρίνεται πλήρως στις δικές της υποχρεώσεις: το 2010 δέχθηκε στο έδαφός της 50.000 αιτούντες άσυλο, υπενθύμισε σήμερα το πρωί ο Βαυαρός υπουργός Εσωτερικών Χέρμαν μιλώντας στη γερμανική ραδιοφωνία:

"Καμία άλλη χώρα της ΕΕ δεν απορρόφησε τόσο μεγάλο αριθμό αιτούντων άσυλο όπως η Γερμανία. Συγκριτικά ο αριθμός των προσφύγων από τη βόρεια Αφρική που καταφθάνουν στην Ιταλία σήμερα είναι σαφώς μικρότερος".

Ωστόσο η υπομονή των Ιταλών φαίνεται πως έχει εξαντληθεί. Οι ιταλικές αρχές προχωρούν στην έκδοση προσωρινών αδειών παραμονής που επιτρέπουν την παραμονή σε όλη την επικράτεια της ένωσης. Στον αντίποδα η Γαλλία επαναφέρει τους ελέγχους στα σύνορα.

Τόσο η Ιταλία, όσο και η Γαλλία ενημέρωσαν σχετικά την Κομισιόν για τα μέτρα που έλαβαν τονίζοντας ότι δεν παραβιάζουν το ευρωπαϊκό δίκαιο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε μάλιστα στην Ιταλία το πράσινο φως για την έκδοση των προσωρινών αδειών παραμονής, αλλά υπό προϋποθέσεις: οι πρόσφυγες πρέπει να διαθέτουν έγκυρο διαβατήριο, επαρκή χρήματα για την παραμονή τους στην ΕΕ και να μην καταζητούνται με εντάλματα σύλληψης.

Οι τελευταίες εξελίξεις απασχολούν τη σημερινή συνεδρίαση των υπουργών Εσωτερικών της Ένωσης. Στο προοίμιο της συνάντησης και μιλώντας στη γερμανική ραδιοφωνία ο Γερμανός υπουργός Εσωτερικών Φρίντριχ παραδέχθηκε ότι το νέο μαζικό κύμα προσφύγων από τη βόρεια Αφρική είναι ένα ευρωπαϊκό πρόβλημα, το οποίο όμως θα πρέπει να αντιμετωπίσει καταρχήν η Ιταλία:

"Στην Ιταλία μιλάμε ως επί τω πλείστον για οικονομικούς πρόσφυγες. Το πρόβλημα θα πρέπει να επιλυθεί με τρόπο ώστε αυτοί οι πρόσφυγες να παραμείνουν στην Τυνησία ή εν πάση περιπτώσει να επαναπροωθηθούν στην πατρίδα τους. Θα πρέπει να σκεφτούμε και το εξής: πρόκειται και για ανθρώπους που είναι άκρως απαραίτητοι για την ανοικοδόμηση της χώρας. Η Ιταλία ως χώρα στην οποία καταφθάνουν οι πρόσφυγες θα πρέπει να τα χειριστεί όλα αυτά και στη συνέχεια βλέπουμε".

Στα πρότυπα της Γαλλίας ο υπουργός Εσωτερικών του κρατιδίου της Βαυαρίας απείλησε με την επαναφορά των ελέγχων στα σύνορα Γερμανίας - Αυστρίας. Ωστόσο όπως είπε "πρόκειται για το χειρότερο σενάριο, για ultima ratio. Στόχος μας είναι να μην προχωρήσουμε σε ένα τέτοιο βήμα. Αλλά θα πρέπει να πούμε στους Ιταλούς τώρα ότι αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί! Επωφελούνται από τη Συνθήκη του Σένγεν, αλλά οφείλουν να τηρούν και τους κανόνες του παιχνιδιού".

Ουσιαστικά αυτό σημαίνει ότι η ιταλική κυβέρνηση δεν μπορεί να δίνει στους πρόσφυγες το στάτους του τουρίστα και να τους επαναπροωθεί με αυτό τον τρόπο προς άλλες χώρες, όπως είπε. Ο ίδιος υπενθυμίζει ότι μόλις το 10 % των προσφύγων από την Τυνησία έχουν υποβάλει αίτηση ασύλου. Οι υπόλοιποι παραδέχονται ότι είναι οικονομικοί πρόσφυγες και συνεπώς μπορούν να επαναπροωθηθούν στις πατρίδες τους, σύμφωνα με τον ίδιο.

Ήδη πριν από μερικές εβδομάδες η αρμόδια επίτροπος Σεσίλια Μάλμστρομ είχε στείλει επιστολή προς τους 27 υπουργούς Εσωτερικών προτείνοντας τη σύναψη μιας νέας εταιρικής σχέσης με τις χώρες της νοτίου Μεσογείου. Στο επίκεντρο, μεταξύ άλλων, η παροχή οικονομικής βοήθειας, η σύναψη συμφωνιών για την επαναπροώθηση προσφύγων καθώς και η ενίσχυση των συνοριακών ελέγχων. Η επίτροπος προτίθεται να συζητήσει με τους 27 και μια οδηγία στην οποία είχαν συμφωνήσει οι χώρες μέλη το 2001 για περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Αυτή προβλέπει κατανομή των προσφύγων στις χώρες της ΕΕ σε περίπτωση ενός μαζικού κύματος. Όσον αφορά όμως τον ορισμό του «μαζικού κύματος», οι απόψεις διίστανται.