Δημοψήφισμα με παρενέργειες στη Βοσνία

Σε πρώτη ανάγνωση πρόκειται για κάτι μάλλον αθώο: στη Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας (Republika Srpska) 1,2 εκ. ψηφοφόροι καλούνται σήμερα στις κάλπες, γιατί θέλουν να επικυρώσουν την 9η Ιανουαρίου ως εθνική τους εορτή. Πού είναι το πρόβλημα; Με πρόσφατη απόφασή του το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας καλούσε τους Βοσνιοσέρβους να επιλέξουν άλλη ημερομηνία, με το επιχείρημα ότι η ανακήρυξη της Σερβικής Δημοκρατίας στις 9 Ιανουαρίου 1992 αποτελούσε και μία από τις αιτίες του πολέμου στην πολύπαθη Βοσνία. Αυτή τη δικαστική απόφαση θέλει να ανατρέψει η Republika Srpska με το δημοψήφισμα της Κυριακής. Τόσο η ΕΕ, όσο και οι ΗΠΑ προσπάθησαν να μεταπείσουν τους ηγέτες των Βοσνιοσέρβων, αλλά δεν τα κατάφεραν. Αντιθέτως, ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλάντιμιρ Πούτιν, φαίνεται να υποστηρίζει την προσφυγή στις κάλπες. Αυτό τουλάχιστον δήλωσε ο επικεφαλής της Republika Srpska Μίλοραντ Ντόντικ μετά από συνάντησή του, την Πέμπτη, με τον ηγέτη του Κρεμλίνου.

Σε κάθε περίπτωση, Ευρωπαίοι και Αμερικανοί ανησυχούν, καθώς θεωρούν ότι οι σημερινές κάλπες δεν είναι παρά μία "γενική δοκιμή" για ένα δημοψήφισμα ανεξαρτησίας, το οποίο άλλωστε έχουν εξαγγείλλει οι Σέρβοι της Βοσνίας. Σήμερα οι Σέρβοι κατέχουν περίπου τη μισή επικράτεια της χώρας, πρέπει όμως να συνυπάρξουν με τους μουσουλμάνους, οι οποίοι είχαν υποστεί και τις μεγαλύτερες απώλειες στον πόλεμο της Βοσνίας (1992-1995). Αλλά και οι Σέρβοι στη "μητέρα-πατρίδα" δεν ξεχνούν τις δικές τους απώλειες. "Δεν έχουμε άλλα παιδιά για σφαίρες" προειδοποιούσε πρόσφατα, σε δραματικούς τόνους, η εφημερίδα Blic του Βελιγραδίου. Η σερβική κυβέρνηση έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν υποστηρίζει το σημερινό δημοψήφισμα. Από την αλλη πλευρά όμως, ο υπουργός Εξωτερικών Ίβιτσα Ντάσιτς έχει επίσης προειδοποιήσει ότι η χώρα του "δεν θα επιτρέψει την καταστροφή της Republika Srpska". Ήταν ίσως και μία απάντηση σε προηγούμενη απειλή ενός πρώην στρατιωτικού διοικητή στη Βοσνία, ότι "σε περίπτωση πολέμου, η Republika Srpska θα διαλυθεί μέσα σε δύο εβδομάδες".

Νέα αναβολή για τις κοινοτικές εκλογές

Η κατάσταση στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη φαίνεται έκρυθμη, παρότι η ΕΕ, στην τελευταία έκθεσή της για την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας, κάνει λόγο για "σημαντικές προόδους" και "ορόσημα" στον δρόμο για μία μελλοντική προσχώρηση στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Η αλήθεια είναι ότι οι αντιπαραθέσεις ανάμεσα σε Σέρβους, Κροάτες και μουσουλμάνους της Βοσνίας όχι μόνο παραμένουν, αλλά και οδηγούν σε νέα αναβολή, για τρίτη συνεχή φορά, των δημοτικών εκλογών. Όσο για την ανίσχυρη οικονομία της χώρας, ελέγχεται πλήρως από πολιτικά συμφέροντα και κυκλώματα διαφθοράς. Θεωρητικά ο ύπατος αρμοστής της ΕΕ για τη Βοσνία, Βαλεντίν Ίτσκο, μπορεί να παρέμβει και μάλιστα να καθαιρέσει ακόμη και έναν κορυφαίο πολιτικό της χώρας από το αξίωμά τους. Αλλά μία τέτοια απόφαση προϋποθέτει ομοφωνία μεταξύ όλων των εθνοτήτων, κάτι μάλλον απίθανο, από τη στιγμή μάλιστα που η Μόσχα στηρίζει το δημοψήφισμα της Κυριακής.

Προβληματισμός επικρατεί και στην Κροατία, το νεότερο μέλος της ΕΕ, που διατηρεί τα δικά της συμφέροντα στη γειτονική Βοσνία-Ερζεγοβίνη. "Η κλαγή του ξίφους: συναγερμός μετά από απειλή πολέμου" ήταν μία χαρακτηριστική διατύπωση της εφημερίδας του Ζάγκρεμπ Jutarni list. Αλλά και ο πρόεδρος της Σερβίας Τόμιλαβ Νίκολιτς δήλωσε πρόσφατα ότι "ο στρατός της Σερβίας πρέπει να εντείνει την επαγρύπνησή του" λόγω των τελευταίων εξελίξεων στη Βόσνια-Ερζεγοβίνη.

Τόμας Μπρέι (DPA), Γιάννης Παπαδημητρίου