Από την κατασκευή στην κατεδάφιση

«Από τις 2 τα ξημερώματα έρχονται οι πρώτες ειδήσεις…από τις 3:48 οι πρώτες πληροφορίες, ότι οι δίοδοι στους διάφορους τομείς έχουν φραγεί με συρματόπλεγμα». Ήταν ο Βίλι Μπράντ, τότε δήμαρχος του Βερολίνου και υποψήφιος καγκελάριος του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, SPD, που πληροφορούσε τον κόσμο για την κατασκευή του Τείχους στις 13 Αυγούστου του 1961.

Ο Βίλι Μπράντ διαμαρτυρήθηκε έντονα στους δυτικούς συμμάχους, στους εκπροσώπους των ΗΠΑ, της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας, κάνοντας λόγο για καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Λίγες μέρες αργότερα ο Κόνραντ Αντενάουερ, ο οποίος και αυτός βρισκόταν σε προεκλογικό αγώνα, επισκέφθηκε το Βερολίνο. Την ημέρα που ξεκίνησε να κατασκευάζεται το Τείχος σε ένα ραδιοφωνικό του διάγγελμα δήλωνε: «Σε συνεργασία με τους συμμάχους μας θα λάβουμε τα κατάλληλα μέτρα. Επιβάλλεται αυτή την ώρα, με ηρεμία, να αντιμετωπίσουμε την πρόκληση του ανατολικού μπλοκ».

«Το ανατολικό μπλοκ κάνει κάτι – η Δύση τι κάνει; Η Δύση δεν κάνει ΤΙΠΟΤΑ» είχε πρωτοσέλιδο η Bild τρεις μέρες αργότερα. Ο Αντενάουερ εμφανίσθηκε συγκρατημένος. Οι σύμμαχοι μόλις τρεις μέρες αργότερα διαμαρτυρήθηκαν στη Μόσχα. Ο Βίλι Μπραντ έγραψε τότε στον Αμερικανό πρόεδρο Τζον Κένεντι και τον παρακάλεσε να λάβει συγκεκριμένα μέτρα. Ο Κένεντι περιορίστηκε σε κάποιες συμβολικές κινήσεις, όπως να στείλει τον αντιπρόεδρο Τζόνσον στο Βερολίνο και 1.500 Αμερικανούς στρατιώτες. Σήμερα γνωρίζουμε ότι είχε πει στους συμβούλους του πως «ένα Τείχος είναι πολύ καλύτερο από έναν πόλεμο».

Ο Βίλι Μπραντ δήλωνε λίγες μέρες νωρίτερα: «Οι δυνάμεις του κακού δεν θα νικήσουν, ποτέ δεν μπόρεσαν οι άνθρωποι για μεγάλο διάστημα να κρατηθούν σκλάβοι. Εμείς δεν θα τους ξεγράψουμε. Δεν θα αποδεχθούμε ποτέ τη βίαιη διαίρεση της πόλης».

Η πολιτική της προσέγγισης

Το Τείχος δεν επέτρεπε πια στους πολίτες να περάσουν στην απέναντι πλευρά. Πολλοί που το προσπάθησαν βρήκαν βίαιο θάνατο. Με τον καιρό έπρεπε να βρεθούν νέοι τρόποι προσέγγισης. Ο σοσιαλδημοκράτης πολιτικός Έγκον Μπαρ, εκπρόσωπος τύπου του Βίλι Μπραντ, ανέπτυξε την ιδέα «της αλλαγής μέσω προσέγγισης». Οι συντηρητικοί αρνούνταν να δεχθούν αυτή την εκδοχή. Σήμερα την πολιτική του Μπραντ αναγνωρίζει ακόμα και η καγκελάριος Μέρκελ. Το 1970 ο Βίλι Μπραντ έκλεισε την πρώτη συμφωνία με την Σοβιετική Ένωση και ταξίδεψε στην Ερφούρτη για την πρώτη συνάντηση με την ηγεσία της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας:

«Πηγαίνω στην Ερφούρτη με καλές προθέσεις αλλά χωρίς ψευδαισθήσεις. Φυσικά σε τέτοιες στιγμές κάνω σκέψεις για την ιστορία της Γερμανίας. Χάσαμε την ενότητα μας και δεν υπάρχει δρόμος που να οδηγεί προς τα πίσω»

Το 1972 υπεγράφη μια συμφωνία μεταξύ των δυο χωρών και για την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας η επανένωση ήταν ένας διακηρυγμένος στόχος. Ακόλουθησαν και άλλες συμφωνίες όπως αυτή του 1975 μεταξύ του Χέλμουτ Σμιτ και του Έρικ Χόνεκερ. Ο διάδοχος του Σμιτ, ο Χελμουτ Κολ ήταν ο πρώτος καγκελάριος που υποδέχθηκε ηγέτη από την Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας. Στις 9 Νοεμβρίου του 1989 όταν έπεσε το Τείχος οι Μπραντ και Κολ ήταν μαζί και μιλούσαν στον κόσμο.

Andrea Grunau / Μαρία Ρηγούτσου