Ένα προσκύνημα για το νόημα της ζωής

Με τη λέξη προσκύνημα δεν εννοούν όλοι το ίδιο πράγμα. Για παράδειγμα χιλιάδες θαυμαστές του Έλβις πηγαίνουν για «προσκύνημα» κάθε χρόνο στον τάφο του. Τα γήπεδα έχουν μετατραπεί σε σύγχρονους τόπους προσκυνήματος ενώ τα πολυκαταστήματα με είδη υψηλής τεχνολογίας είναι η «Μέκκα» των κομπιουτεράδων. Όλα αυτά δεν έχουν να κάνουν βέβαια με την έννοια όπως την εξηγούν οι θεολόγοι. Κι όμως τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότροι άνθρωποι παίρνουν το κλασικό προσκύνημα στα σοβαρά και το κατανοούν ως δρόμο προς την αυτογνωσία και την αναζήτηση νοήματος στη ζωή. Η έκθεση «Προσκύνημα: νοσταλγία της ευτυχίας» στο Μουσείο Rautenstrauch-Joest της Κολωνίας παρουσιάζει 39 από τους γνωστότερους τόπους προσκυνήματος στον κόσμο.

Στην έκθεση εκπροσωπείται κάθε ήπειρος: από το Σαντιάγο ντε Κομποστέλα και την Κολωνία στην Ευρώπη μέχρι το Θιβέτ στην Ασία, όπου προσκυνητές από τέσσερα θρησκεύματα επισκέπτονται το ιερό βουνό Καϊλάς αναζητώντας την ευλογία. Οι προσκυνητές σκαρφαλώνουν στο βουνό ερχόμενοι από κάθε γωνιά της Ασίας. Ταξιδεύουν για μέρες και μήνες, καμιά φορά και χρόνια. Παλεύουν με τις πέτρες και το χιόνι φτάνοντας στα 5.200 μέτρα, όπου το οξυγόνο είναι λιγοστό.

Οι οικονομικές και πολιτικές πτυχές του προσκυνήματος

Δεν υπάρχει καμία ακρότητα που να μην έχει τη θέση της στα προσκυνήματα, αλλά κυρίως η στέρηση είναι αυτό που τα χαρακτηρίζει συνήθως. Ωστόσο ενίοτε έρχεται και κάποια ανταμοιβή για τις κακουχίες. Για παράδειγμα στο Ατζμέρ της Ινδίας δεκάδες χιλιάδες προσκυνητές καταναλώνουν καθημερινά 7.000 κιλά ρύζι. Κάθε πιστός που θέλει να προσκυνήσει τα λείψανα του Moinuddin Chishti πρέπει να φύγει χορτάτος. Για τον σκοπό αυτό εργάζονται 4.000 άνθρωποι.

Ακριβώς αυτή η πτυχή είναι που κάνει την έκθεση της Κολωνίας ενδιαφέρουσα: παρουσιάζει τις οικονομικές, οργανωτικές και πολιτικές πλευρές του προσκυνήματος. Μέσα σε λίγες μέρες πρέπει να κατανεμηθούν, να στεγαστούν, να σιτιστούν και ενίοτε να λάβουν ιατρική φροντίδα εκατομμύρια προσκυνητές. Παράλληλα έχουν αναπτυχθεί νέοι εμπορικοί κλάδοι, όπως τα σουβενίρ Made in China, για παράδειγμα τα εικονίσματα της Παναγίας της Γουαδελούπης που πωλούνται σωρηδόν στους δρόμους του Μεξικού.

Τα προσκυνήματα έχουν μετατρέψει τους ιερούς τόπους σε κέντρα οικονομικής δραστηριότητας. Και οι προσκυνητές οφείλουν να διαθέτουν γερό πορτοφόλι για να πάρουν τον ενίοτε μακρύ δρόμο του προσκυνήματος. Αυτό δείχνει και η πρόσφατη έκρηξη «ιερών ταξιδιών» προς την Αφρική.

Ένα «ιερό ταξίδι» με δεκάδες σταθμούς στο μουσείο

Ένα παράδειγμα είναι η ιερή πόλη Τούμπα της Σενεγάλης, όπου καταφθάνουν κάθε χρόνο έως και πέντε εκατομμύρια μέλη της σενεγαλέζικης κοινότητας Σούφι. Εκεί επισκέπτονται το μεγάλο τζαμί με το μαυσωλείο του Αμαντού Μπάμπα, του μεγάλου μυστικιστή της δυτικής Αφρικής που έζησε από το 1853 έως το 1927. Το μεγάλο θρησκευτικό γεγονός λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο, παρ’ όλο που η Τούμπα δε διαθέτει ούτε ένα ξενοδοχείο για τους προσκυνητές. Ωστόσο κάθε πιστός βρίσκει ένα στρώμα να κοιμηθεί, αφού σε ένα δωμάτιο φιλοξενίας μπορούν να μείνουν έως και σαράντα άτομα.

Σε σύγκριση με αυτό, το ταξίδι των 42.000 χιλιομέτρων μέχρι το Σαντιάγο ντε Κομποστέλα στη βόρεια Ισπανία μοιάζει άνετο, αφού κατά μήκος του δρόμου υπάρχουν εκατοντάδες ξενώνες για τους προσκυνητές. Αλλά το προσκύνημα στην Κολωνία είναι ακόμη πιο άνετο. Γύρω στους 10.000 ανθρώπους επισκέπτονται καθημερινά τον καθεδρικό της πόλης, κάποιοι από αυτούς για να προσκυνήσουν τα λείψανα των Τριών Μάγων, που σύμφωνα με την παράδοση φυλάσσονται εκεί.

Η έκθεση της Κολωνίας μοιάζει η ίδια με «ιερό ταξίδι» που αποτελείται από δεκάδες σταθμούς σε τόπους προσκυνήματος, αφού ο επισκέπτης μπορεί να «ταξιδέψει» από τόπο σε τόπο, για να γνωρίσει τις θρησκείες, τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες και τα αξιοπερίεργα των προσκυνημάτων.

Ζαμπίνε Έλτσε/ Δημήτρης Ελευθεράκης