Tagesspiegel: Pomnik nie wystarczy. Potrzebne muzeum niemiecko-polskiej historii

„Relacje niemiecko-polskie nie ograniczają się do katastrofalnego okresu narodowosocjalistycznych okrucieństw. Nie tylko dlatego Niemcom jest potrzebne w Berlinie muzeum niemiecko-polskiej historii” – pisze Wolfram Meyer zu Uptrup w ukazującym się w Berlinie dzienniku „Tagesspiegel”.

Autor podkreśla, że stosunki między Polakami a Niemcami są „ważne z politycznego punktu widzenia i pasjonujące w wymiarze kulturowym, ale przede wszystkim niezwykłe historycznie”.

Pamiątkowa tablica nie wystarczy

„Aby połączyć, przedstawić i upamiętnić wszystkie aspekty, potrzeba czegoś więcej niż tylko prostej pamiątkowej tablicy. Aby upamiętnić polskie ofiary nazistowskich zbrodni, musi powstać coś więcej niż pomnik” – pisze Meyer zu Uptrup. 

Okupowana Warszawa, październik 1939 roku

„Niemcom jest potrzebne muzeum historii niemiecko-polskiej. Historia musi być opowiedziana, wyjaśniona, przedyskutowana. Na terenie miasta stoi wiele pomników, a mieszkanki i mieszkańcy Berlina znają jedynie ich nazwy i nic więcej. W przypadku polsko-niemieckiej historii celem nie może być postawienie kolejnego pomnika z nieznaną dedykacją. Chodzi o coś wręcz przeciwnego” – tłumaczy autor. 

Jak wyjaśnia, zwykły pomnik nie wystarczy nie tylko ze względu na skalę niemieckich zbrodni, lecz przede wszystkim z powodu „braku społecznej wiedzy, jak również braku zgody co do niemieckich czynów i zbrodni w Polsce i będącej ich wynikiem politycznej odpowiedzialności”.

Deficyt wiedzy w Niemczech

Konieczne jest „głębokie spojrzenie” w całą przeszłość, które jest warunkiem publicznej pamięci. Historia niemiecko-polska z lat 1939-1945 znana jest specjalistom, jednak dla ogromnej większości Niemców nie jest ona oczywista. 

Okres nazistowskiej dyktatury w Niemczech i w napadniętych przez nie krajach kładzie się cieniem na wspólną historię. Rozmiar wojennych zniszczeń oraz charakter niemieckiej okupacji zajmują w społecznej świadomości Niemiec i Polski całkowicie odmienne miejsce. Te różnice określają do dziś dużą część polsko-niemieckich debat, co uwidoczniły po raz kolejny aktualne polskie żądania reparacji wojennych.

Europejski kontekst

Zdaniem Meyera zu Uptrup nie należy ograniczać niemiecko-polskiej historii do lat wojny 1939 – 1945, co siłą rzeczy stałoby się w przypadku pomnika. Oczywiście nie wolno pomijać „złych i brutalnych wydarzeń”, a także problematyki wypędzeń. Konieczne jest jednak podejście pokazujące niemiecką i polską historię w jej europejskim kontekście.

Niemiecko-polska historia pełna jest tematów nadających się do muzeum. Autor wymienia między innymi podróż cesarza Ottona III do Gniezna, Konstytucję 3. Maja, obronę Europy przed Armią Czerwoną w 1920 roku, a także rolę polskiego społeczeństwa cywilnego w obaleniu komunistycznej dyktatury.

Przy Askanischer Platz w Berlinie mógłby powstać pomnik polskich ofiar wojny

Warunkiem rozwoju relacji z naszym sąsiadem Polską jest lepsze poznanie się. Powinniśmy otworzyć się na wielość niemiecko-polskiej historii. Nowoczesne muzeum niemiecko-polskiej historii w Berlinie byłoby po temu idealnym miejscem – podsumowuje swój wywód autor.

Meyer zu Uptrup od 1982 roku angażuje się na rzecz niemiecko-polskiej współpracy. Jest wiceprzewodniczącym Niemiecko-Polskiego Towarzystwa w Berlinie. 

15 listopada 2017 roku grupa niemieckich polityków i intelektualistów wystosowała apel do Bundestagu i niemieckiego społeczeństwa w sprawie wzniesienia w centrum Berlina pomnika ku czci Polaków upamiętniającego polskie ofiary okupacji niemieckiej w latach 1939-1945.