Za šta EU izdvaja novac?

Za razliku od samih članica čija se budžetska politika mijenja iz godine u godinu, Evropska unije obično ima sedmogodišnji budžetski plan. Sa tom praksom počelo se još 80-ih godina prošlog vijeka, kada je na čelu Evropske komisije bio Žak Delor. Projekcija budžeta na višegodišnjem nivou trebalo bi da osigura finansiranje institucija EU. Od tada se svakih sedam godina dešava isto: članice Unije žustro raspravljaju o tome ko bi Briselu trebalo da stavi na raspolaganje više, a ko manje novca, ali i na koji način će se tim novcem raspolagati.

Neto platiše ne žele promjene - Komisija traži više novca

Budžet Evropske unije se u najvećoj mjeri finansira zahvaljujući izdvajanjima njenih članica. One države koje Briselu ustupaju više novca od sume koja im se kroz razne projekte i subvencije vraća, priželjkuju da njihova izdvajanja ubuduće budu manja. S druge strane, članice koje su do sada dobijale više novca, nego što su ulagale, rado bi da te sume budu još veće.

Presudnu ulogu u budžetskoj politici Unije imaju Evropski parlament i Evropska komisija. Doduše, Savjet EU je adresa na koju države-članice mogu da upute svoje prigovore i zahtjeve. U ovom trenutku, sve je još uvijek u fazi pregovora. Navodno bi na Samitu EU, zakazanom za četvrtak 22. novembra, konačno moglo doći do dogovora.

Projekcija budžeta na godišnjem nivou u periodu od 2014. do 2020. godine, trebalo bi da iznosi oko 150 milijardi eura, što je otprilike na nivou jednog procenta bruto društvenog proizvoda svih članica EU zajedno. Na sedmogodišnjem nivou, riječ je o iznosu od jednog biliona eura, „što zapravo i nije neka velika suma“, smatra Juta Hauk, poslanik njemačkih socijaldemokrata u Evropskom parlamentu. Ona je potpredsjednica parlamentarne Komisije za budžetska pitanja. „Primjera radi, samo Njemačka u periodu od sedam godina, raspolaže budžetom od 2,2 biliona eura“, kaže Hauk.

Subvencije obuhvataju najveći dio izdvajanja

„Štednja u vremenima dužničke krize potpuno je ispravna“, uvjeren je predsjednik Evropske komisije Žoze Manuel Barozo. To objašnjava zašto u nacrtu budžeta nisu uračunate uobičajene stope rasta. U suštini, poručuje Barozo, „Evropska unija mora da učini znatno više, kako bi građani stekli utisak da se Brisel zaista brine za njihovu socijalnu sigurnost“.

„Tačno je da smo pokušali da izvučemo pouke iz ove ekonomske krize. Tog stava su vlade svih zemalja članica. Svi smatraju da su budžetska disciplina neophodna, bolja koordinacija i veći kredibilitet glavne okosnice privredne politike“, podsjeća Barozo i dodaje: „Kada je riječ o evropskoj solidarnosti, ja nemam utisak da se tome zaista teži. Ukoliko izostane razumijevanje za novonastalu situaciju, izostaće i podrška evropskom projektu.“

Oko 80 odsto budžetskih sredstava, odlazi na subvencije koje se vraćaju članicama Evropske unije. Ostalih 20 procenata pokriva troškove u spoljnoj politici, institucijama i službama. Najveći korisnici budžeta EU su poljoprivrednici, odnosno subvencionisani projekti u agraru i izgradnji infrastrukture. Naučni i istraživački projekti do sada su imali najmanju finansijsku podršku Unije, što Brisel sada pokušava da promjeni. U vremenima krize, pojedinim političarima se ta ideja ne dopada.

Stručnjak za budžetska pitanja u redovima Hrišćansko-demokratske unije (CDU) Rajmer Bege podsjeća na prijedlog njemačkih konzervativaca: „Naš politički kompromis bio je da zamrznemo izdvajanja za subvencije u poljoprivredi i za Kohezioni fond. Ukoliko bi smo to postigli, imali bi smo sredstava za druge oblasti“, kaže Bege i podsjeća da je u Španiji preko 50 odsto mladih bez posla, a da se u toj zemlji i dalje ulaže u infrastrukturne projekte.

Polovinu EU, polovinu zemlje članice

U projektima izgradnje puteva, mostova, industrijskih kompleksa ili pak naučnih projekata, Evropska unija svojom politikom, isključuje učešće drugih investitora. Većina zemalja praktikuje princip kofinansiranja, a to znači da polovina sredstava stiže iz Brisela, druga polovina iz zemlje članice. Jedino je u agraru drugačije. Poljoprivrednici mogu da računaju na direktne subvencije. Razlog: zvaničnici u Briselu smatraju da je to jedini način se osigura opstanak evropske poljoprivrede i podsjećaju da farmeri u Americi mogu da računaju na duplo veća izdvajanja države.

Najveće kritike na račun nacrta budžeta EU za narednih sedam godina stižu iz Velike Britanije. London prijeti vetom. „Bilo bi dobro ako bismo mogli da postignemo kompromis, ali za nas je neprihvatljivo da se povećaju izdvajanja pojedinih država članica, a da se istovremeno njihovi nacionalni budžeti smanjuju. Ukoliko dogovor izostane i to je bolje od lošeg dogovora“, izjavio je britanski premijer Dejvid Kameron.

S druge strane, Britanci bi po svaku cijenu da osiguraju pravo na budžetske olakšice na koje su i do sada mogli da računaju. Drugim riječima, zbog činjenice da se London daleko manje oslanja na subvencije u poljoprivredi, ima pravo i na manja izdvajanja za budžet Evropske unije. Slično je i sa Berlinom. Pošto zbog kompromisa sa Britancima mora više novca da uloži u programe subvencija, Njemačka ima na budžetske olakšice u drugim oblastima. Takav princip učešća u finansiranju budžeta EU nije održiv, smatra sve više evropskih političara. Neki čak predlažu da bi Unija ubuduće trebalo više da osloni na sopstvene prihode.

Bez reforma u budžetskoj politici, nema dogovora

Britanski premijer Kameron smatra, pored ostalog, da bi Brisel morao više da štedi u institucijama Evropske unije. Za njega je neprihvatljivo da oko 16 odsto zvaničnika Unije u Briselu godišnje zarađuje više od 100.000 eura. „To je moj omiljeni argument u ovom sporu“, kaže Kameron.

Pored Velike Britanije i druge zemlje, poput Španije i Francuske, osporavaju pomenuti nacrt budžeta i ne isključuju mogućnost ulaganja veta. Ukoliko dogovor izostane, to znači da će se Evropska unija naći u još jednoj krizi. Naime, ako se ispostavi da je kompromis nemoguće ostvariti, u narednih sedam godina primjenjivaće se budžetski plan koje i do sada bio na snazi. Tako barem proizilazi iz Lisabonskog sporazuma.

Autori: Bernd Riegert / Jakov Leon

Odgovorni urednik: Mehmed Smajić