Umro Patrijarh srpski Pavle
15. novembar 2009
Patrijarh Pavle (svjetovno ime Gojko Stojčević) rođen je 11. septembra 1914. godine u selu Kućanci kod Donjeg Miholjca u Slavoniji. U tom mjestu završio je osnovnu školu. Nižu gimnaziju završio je u Tuzli, višu gimnaziju i šestorazrednu Bogosloviju u Sarajevu, a Bogoslovski fakultet u Beogradu. Dvije godine je studirao medicinu u Beogradu.
Drugi svjetski rat zatekao ga je u rodnoj Slavoniji, odakle je prebjegao u Beograd, gdje je, da bi se mogao izdržavati, radio fizičke poslove na građevinama i na dokovima. U proljeće 1942. njegov školski drug jeromonah Jelisej odveo ga je u manastir Svete trojice u Ovčaru, a od 1944. radio je kao vjeroučitelj i vaspitač u Banji Koviljači, u domu za djecu izbjeglu iz Bosne. Te godine je obolio od tuberkuloze.
Do 1946. je bio u manastiru Vujan, gdje se izlečio od tuberkuloze. Zamonašio se 1948. u manastiru Blagoveštenje u Ovčarsko-kablarskoj klisuri i dobio ime Pavle koje mu je dao iguman Julijan Knežević. Te godine je rukopoložen u čin jerođakona.
Uspon do funkcije episkopa
Od 1949. do 1955. bio je sabrat manastira Rača u Podrinju. Školske 1950/51. radio je kao pomoćni nastavnik bogoslovije „Sv. Kirila i Metodija“ u Prizrenu. Jeromonah postaje 1954, ubrzo protosinđel, a 1957. arhimandrit. Od 1955. dvije godine je bio na poslediplomskim studijama u Atini.
Za episkopa raško-prizrenskog izabran je 29. maja 1957. godine. Hirotonisan je u beogradskoj Sabornoj crkvi 22. septembra 1957. od patrijarha Vikentija i episkopa pakračkog Emilijana, zvorničko-tuzlanskog Longina i žičkog Germana. U oktobru te godine ustoličen je u Prizrenu od episkopa Germana i zahumsko-hercegovačkog Vladislava. Na Kosovu je proveo 33 godine.
Žrijebom do stolice Patrijarha
Na vanrednom zasijedanju Svetog arhijerejskog sabora 1. decembra 1990, kojem je predsjedavao zagrebačko-ljubljanski mitropolit Jovan Pavlović, zamjenik tada oboljelog patrijarha Germana, biran je novi patrijarh između trojice kandidata tajnim glasanjem. Kako nijedan od kandidata nije dobio dovoljan broj glasova izbor je obavljen žrijebom na tzv. „apostolski način“ tako što je arhimandrit tronoški Antonije izvukao ime budućeg patrijarha. Tako je Pavle postao 44. poglavar SPC.
Ustoličen 2. decembra 1990. u Sabornoj crkvi Sv. Arhangela Mihaila u Beogradu od strane 12 episkopa, 12 sveštenika i 13 đakona. Patrijarh Pavle je tada istakao da mu je jedini program rada Jevanđelje. Posjetio je brojne pravoslavne crkve: carigradsku, aleksandrijsku, jerusalimsku, rusku, bugarsku, rumunsku, grčku, gruzijsku, kao i srpske eparhije i parohije u Americi, Kanadi, Australiji, Mađarskoj i Rumuniji.
Odlikovanja u Srbiji i Rusiji
Objavio je dvije knjige: „Pitanja i odgovori čtecu pred proizvodstvo“ (1988) i „Devič, manastir svetog Joanikija Devičkog“ (1989). Zaslugom Patrijarha Pavla objavljeno je i dopunjeno izdanje „Srbljaka“ (1986). Bio je predsjednik Liturgijske komisije koja je izdala Služebnik.
Počasni je doktor Bogoslovskog fakulteta i Akademije Sv. Vladimira u Njujorku. Vlada Srbije je 13. januara 2005. imenovala Patrijarha Pavla za počasnog predsjednika Fonda za Kosovo i Metohiju. Tokom posjete Rusiji u januaru 2002. godine partrijarhu Pavlu su uručene dvije značajne nagrade: Međunarodnog fonda za unapređenje jedinstva pravoslavnog naroda i Fonda svetog apostola Andreja prvozvanog.
Predsjednik SCG Svetozar Marović odlikovao je u septembru 2004. patrijarha Pavla, (na njegov devedeseti rođendan), Ordenom Nemanje prvog stepena. Povodom Dana državnosti Srbije, 15. februara 2007. princ Aleksandar Karađorđević dodijelio je Partijarhu Pavlu Orden Karađorđeve zvijezde prvog stepena. Patrijarhu Pavlu je 2009. dodeljen ruski orden Dostojanstvo zbog „značaja koji je imao u danima iskušenja kroz koje su srpski narod i Crkva prošli“.
Od 13. novembra 2007. patrijarh Pavle bio je na liječenju u Vojno-medicinskoj akademiji u Beogradu, a 8. oktobra 2008. podnio je molbu Svetom arhijerejskom Saboru SPC da mu „zbog zdravstvenih razloga i nemoći“ dozvoli da se povuče iz aktivne službe. Molba patrijarha Pavla na Saboru SPC 11. novembra 2008. nije usvojena.
Sporna uloga Pavla u politici
Samo šest dana nakon što je Pavle izabran za Patrijarha, u Srbiji su održani parlamentarni izbori na kojima je vlast došao Slobodan Milošević i njegova SPS. Na početku su odnosi bili vrlo dobri, ali su postajali sve lošiji tokom raspada Jugoslavije i sve veće krize u samoj Srbiji. Tokom rata su Patrijarh i SPC pružali otvorenu podršku liderima Republike Srpske u BiH i Republike Srpske Krajine u Hrvatskoj. Poznata je fotografija iz tih godina na kojoj Radovan Karadžić ljubi ruku Patrijarhu.
Vođa paravojnih srpskih formacija Željko Ražnatović Arkan Patrijarha naziva "svojim vrhovnim komandantom", što ovaj na neki način pozdravlja. Pavle istovremeno održava vrlo dobre odnose s porodicom biznismena Bogoljuba Karića, drži brojne sastanke s Miloševićem, s njegovom suprugom Mirom Marković, ali i s liderima opozicije.
1995. Pavle dodaje i svoj potpis na odobrenje Vlade Srbije da Slobodan Milošević predstavlja srpsku stranu na pregovorima u Dejtonu. Odmah poslije toga navodno je barem deset episkopa pozvalo Patrijarha da podnese ostavku, a Sveti sinod SPC-a je proglasio potpis Pavla nevažećim.
Odnos prema Miloševiću je bio ambivalentan. Tako je Pavle bio među onima koji su otvoreno podržali studentske proteste iz 1996/1997., ali je 1999. prisustvovao proslavi Dana republike koju je organizovao predsjednik. kasnije će reći "da je bio doveden u zabludu". Dan prije izbora na kojima će Milošević izgubiti vlast (23.9.2000.) Patrijarh je za grčku "Elefterotipiju" izjavio kako su predsjednik i njegov režim "jedini krivi za ovu katastrofu".
Autor: iđ/as/nj/beta
Odg. urednik: Azer Slanjankić