Si Đinping u Rijadu: Posjeta sa snažnom simbolikom

Kinesko ministarstvo spoljnih poslova posjetu je opisalo kao "epohalnu prekretnicu u istoriji razvoja kinesko-arapskih odnosa”. U skladu s tim, doček kineskog šefa države bio je veoma pompezan. Na aerodromu ga je, na velikom ljubičastom tepihu, dočekao saudijski ministar spoljnih poslova. Saudijski borbeni avioni nebo su išarali kineskim bojama, crvenom i žutom.

Si se sastao sa saudijskim kraljem Salmanom i prestolonasljednikom, princom Mohamedom bin Salmanom. I stvari su brzo postale konkretne. Potpisani su sporazumi o saradnji, a na marginama posjete saudijske i kineske kompanije dogovorile su 34 investiciona sporazuma, u oblasti obnovljivih izvora energije, informacionih tehnologija, transporta, građevinarstva i logistike. Vrijednost tih ugovora se procjenjuje na oko 30 milijardi američkih dolara.

Jedan od glavnih kineskih dobavljača nafte

Kinu i Saudijsku Arabiju prije svega povezuju veliki ekonomski interesi. „Putovanje je dio ofanzive šarma Si Đinpinga”, kaže politolog Džon Kalabreze sa Američkog univerziteta u Vašingtonu. Region Zaliva je veoma važan za energetsku bezbjednost Kine.

„Glavni prioritet putovanja je svakako nafta. Narodna Republika je najveći potrošač energije u svijetu i važan trgovinski partner Rijada. Prošle godine Saudijska Arabija je u Kinu izvezla naftu u vrijednosti od oko 50 milijardi američkih dolara. Time je Rijad jedan od najvažnih dobavljača nafte za Peking.

Sijeva trodnevna posjeta Saudijskoj Arabiji uključuje i dva samita. Jedan sa predstavnicima drugih zalivskih zemalja, drugi sa arapskim liderima. U Zaliv je otputovao i egipatski predsjednik Abdel Fatah al Sisi. 

Na istoj talasnoj dužini

Ali pored ekonomskih interesa, prema ocjeni posmatrača, posjeta je i jasna geopolitička poruka Saudijaca i Kineza Sjedinjenim Američkim Državama – signal da u svijetu postoje alternativni partneri. Saudijsko-kinesko zbližavanje primjetno je već nekoliko godina, kaže Angela Stancel iz Njemačke fondacije za nauku i politiku. Kina takođe šalje signal SAD da svojim savezom sa Saudijskom Arabijom takoreći ulazi u „sferu uticaja SAD“.

Barem kada je o ljudskim pravima riječ, Kina i Saudijska Arabija su dva duhovna brata. Tako lideri u Zalivu tokom kineske posjete ne moraju da se plaše jedne stvari: Saudijce su već pomalo počele da nerviraju kritike zapadnih šefova vlada vezane za kršenje ljudskih prava.

Odnosi sa Sjedinjenim Državama poslednjih godina su veoma zahladnjeli, posebno nakon ubistva saudijskog novinara Džamala Kašogija u Istanbulu 2018. godine. Sumnja se da iza tog ubistva stoji saudijska kraljevska porodica. Kako bi se popravio taj odnos, tokom ljeta je Zaliv posjetio američki predsjednik Džo Bajden. Ali doček predsjednika SAD nije bio ni približno pompezan kao doček koji je sada upriličen lideru Kine.

Dugo očekivani tretman crvenog tepiha

Saudijska Arabije je frustrirana postepenim povlačenjem Vašingtona sa Bliskog istoka. To vidi kao prijetnju za svoju bezbjednost. Sa druge strane, Amerikanci su frustrirani jer se Saudijska Arabija, kao glavna članica OPEK-a, izjasnila za smanjenje proizvodnje, i to neposredno uoči američkih međuizbora. Zbog visokih cijena benzina i energenata, američki predsjednik Bajden zbog toga se našao pod velikim pritiskom domaće javnosti. 

Napetosti u oba smjera. A onda u Zaliv dolazi neopterećeni partner iz Azije. Tako i Kina doživljava ovu posjetu, ocjenjuje u intervjuu za CBS dopisnik magazina “Politiko” Felim Kine. „Odluka Si Đinpinga da se opredijeli za Saudijsku Arabiju ispunjava dva ključna cilja Kineza: sa jedne strane jača se savez sa najvažnijim dobavljačem energije, što je odlučujuće za kineski privredni motor”, kaže Kine. Sa druge strane, Si je izabrao Saudijsku Arabiju jer je tamo dobrodošao. "Tamo dobija tretman crvenog tepiha koji Bajden nije želio“.

Odnosi sa Iranom i Rusijom

Jedini problem u odnosima Saudijaca sa Narodnom Republikom je taj što Kina posluje sa svim stranama. Peking takođe održava blisku vezu i sa najvećim saudijskim neprijateljem Iranom. Teheran takođe snabdijeva naftom Narodnu Republiku gladnu energije.

Bliski kineski odnosi sa Rusijom, međutim, nisu prepreka na putu kinesko-saudijskog prijateljstva. I pored partnerstva sa SAD, Saudijci održavaju i bliske ekonomske odnose sa Moskvom. Tokom ljeta su od Rusije kupili velike količine jeftine nafte za sopstvene potrebe, kako bi svoju naftu profitabilnije prodavali na svjetskom tržištu.

Što veće jačanje sopsvene ekonomije – oko toga bi Kina i Saudijska Arabiju na sastanku trebalo veoma dobro da se razumiju. A zalivske države šalju svijetu signal da njihovi strateški partneri nisu više samo na Zapadu, već i u Aziji.

br(ard)