Premalo zaliha krvi: Vještačka krv (ni)je rješenje

Zalihe krvi su male širom svijeta. Prema Svjetskoj zdravstvenoj organizaciji u mnogim zemljama postoji problem obezbjeđivanje dovoljno krvi uz garanciju kvaliteta i bezbjednosti. 

Od 118,5 miliona donacija krvi godišnje širom svijeta, 40% se prikuplja u zemljama sa visokim prihodima, gdje živi samo 16% svjetske populacije.

Ipak, i u ovim zemljama postoji stalna potreba za zalihama krvi. Često čak ni gotovinska plaćanja, atraktivni pokloni ili vaučeri ne mogu da ubijede dovoljno ljudi da daju krv. Samo u Njemačkoj dnevno je potrebno oko 15.000 konzervi krvi.

Kakvi testovi se vrše kod donatora krvi?

Ko ko želi da da krv mora da bude zdrav - radi zaštite donatora i primaoca. Da bi se isključila infekcija, mjeri se tjelesna temperatura, puls i krvni pritisak, kao i koncentracija crvenog krvnog pigmenta (hemoglobina) - malim ubodom u vrh prsta ili ušnu resicu.

Krv se testira na antitijela protiv različitih virusa: hepatitisa, HIV-a, sifilisa i infekcije parvovirusom B19. Ljekari zatim provjeravaju obrazac za registraciju. Ako je sve u redu, davanje krvi može da počne.

Telemedicinsko davanje krvi

Pošto ovu provjeru ne moraju da provode ljekari, u Njemačkoj njihovo prisustvo više nije neophodno prilikom davanja krvi. To važi od 2023. kada je omogućeno i korištenje telemedicinskih procedura.

Nemedicinski specijalisti provode davanje krvi, vrše pregled i mogu pružiti prvu pomoć u hitnim slučajevima. Ljekar je povezan putem videa. Telemedicinsko davanje krvi je namijenjeno prvenstveno osobama koje redovno daju krv.

Njemačko udruženje ljekara veoma kritički reaguje na to. „Putem video veze ljekari ne mogu tako dobro da procijene stvarno zdravstveno stanje potencijalnog donora: da li potencijalni donor dobro diše, da li je blijed ili su usne blago plavkaste? Ako sjedim naspram osobe, ova procjena je lakša", kaže Sven Pajne, ljekar i šef Instituta za transfuzijsku medicinu u Univerzitetskoj bolnici Hamburg-Ependorf. Konačno, radi se i o pitanjima odgovornosti.

Međutim, predstavnici pacijenata izričito pozdravljaju nove propise. Krovna organizacija za hronične bolesnike i osobe sa invaliditetom i njihovu rodbinu sa oko milion članova zalaže se za „pojednostavljenje propisa za davanje krvi i plazme, jer oni koji su pogođeni uvijek moraju da strahuju da bi moglo doći do nestašica, posebno plazme".

Može li vještačka krv riješiti probleme?

Vještačka krv bi mogla da bude još jedno rješenje za nedostatak krvi – posebno za pacijente sa rijetkim krvnim grupama ili specifičnim netolerancijama.

Ukupno postoji više od 30 različitih sistema krvnih grupa. Za transfuziju krvi ključni su ABO sistem krvnih grupa i rezus faktor. Samo krvna grupa 0- može da se koristi univerzalno, ali davaoci sa ovom krvnom grupom su veoma rijetki.

U aprilu 2024, istraživači iz Danske i Švedske uspjeli su da pretvore krv iz grupe A i B u krv iz grupe 0. Ovo je omogućeno upotrebom enzima iz crijevne bakterije. Studija iz 2019. je već pokazala da enzimi omogućavaju takvu konverziju.

Uspješna transfuzija crvenih krvnih zrnaca

Proizvodnja krvnih pločica (trombocita) i, prije svega, crvenih krvnih zrnaca (eritrocita) je veoma složena jer ove ćelije sa jezgrom moraju nastati iz posebnih ćelija u koštanoj srži. Noviji pristupi se fokusiraju na genetsku modifikaciju ovih ćelija tako da su u stanju da proizvode veće količine eritrocita.

Prve transfuzije vještački proizvedenih crvenih krvnih zrnaca već su urađene u Francuskoj i Velikoj Britaniji. Međutim, samo u veoma malim količinama, koje su činile samo oko 1% sadržaja regularne donacije krvi. Nije bilo komplikacija ili neželjenih efekata. Rezultati su pozdravljeni kao medicinski napredak.

Rizici i izazovi vještačke krvi

Razvoj vještačke krvi nije bez rizika. Imunološke reakcije mogu nastati ako tijelo reaguje na strane enzime ili komponente vještačke krvi anafilaktičkim šokom i samim tim po život opasnim reakcijama. Takođe se mora osigurati da vještačka krv zaista može ispuniti sve funkcije prirodne krvi - da li se može prilagoditi različitim krvnim grupama i specifičnim zahtjevima primaoca.

Sve u svemu, proći će godine prije nego što vještačka krv bude dostupna u dovoljnim količinama i sa neophodnom bezbjednošću za široku upotrebu. Do tada, davanje krvi ostaje neophodno za transfuzijsku medicinu.

*ovaj članak je najpre objavljen na njemačkom jeziku

Pratite nas i na Facebooku, preko "X", na Youtubeu, kao i na Instagramu