Njemačka diplomatija bez diplomata

Prethodnog petka se Bundestag većinom glasova izjasnio za početak pregovora sa Grčkom o novom paketu finansijske pomoći, koji bi sadržavo njemačke garancije u visini od 100 milijardi evra. Umjesto da Njemačka naiđe na odobravanje i priznanje, imidž zemlje u Evropi, ali i van nje se nalazi u slobodnom padu. Njemačku posmatraju kao grubog hegemona bez srca, koji nemilosrdno tretira male zemlje ako odbiju gorku njemačku pilulu budžetske discipline i bolnih reformi.

„Mentalni voterbording“

Poslije kriznog samita održanog 11. i 12 jula, uslijedila je prava lavina kritike. Reakcije iz Portugalije, koju njemačka vlada često ističe kao primjer za prevladavanje krize prihvatanjem mjera štednje, ilustruju trend koji preovladava. Ugledni portugalski dnevni list „Publico“ donosi stav da je to bio „vikend kada je umrla evropska ideja“. I to zbog „mentalnog votebordinga“ koji je sprovela Njemačka. Onda je portuglaski list njemačkog ministra finansija Volganga Šojblea označio kao „najveću opasnost za Evropu“. Poslanik njemačkih Zelenih u Evropskom parlamentu, Rajnhard Bitikofer, izjavio je da „bezosjećajna, diktatorska i ružna Njemačka opet dobila svoje lice – Šojbleovo lice“.

Naneta je šteta ugledu Njemačke

Svejedno je šta čovjek misli o tim ekstremnim stavovima, šteta koja je nanesena ugledu njemačke ne može se poreći. Stoga je od suštinskog značaja da se pronađu uzroci zakazivanja njemačke diplomatije. Pada u oči da niko od glavnih učesnika u grčkoj drami nije diplomata. Tri njemačka vodeća političara – ministar finansija Volfgang Šojble, njemačka kancelarka Angela Merkel i njen zamjenik, ministar ekonomije Zigmar Gabrijel dogovorili su se za vrijeme kriznog vikenda o politici prema Grčkoj.

Oni su odgovorni za to što je Šojbleov papir sa bezazlenim naslovom “Comments one the latest Greek proposal” u ime nemačke vlade stavljen na pregovarački sto. Papir su sastavili tehnokrate iz ministarstva finansija, a oni su, isto kao i njihov šef Šojble, nakon višemjesečnih mučnih i neplodnih pregovora sa grčkom vladom, bili izuzetno naelektrisani. Ministar spoljnih poslova Štajnmajer i profesionalne diplomate iz njegovog ministarstva nisu igrali važnu ulogu u odluci kojim tonom će Njemačka slati poruke ostatku Evrope posle kriznog vikenda i kakve će te poruke biti. To pada u oči jer Ministarstvo spoljnih poslova Njemačke raspolaže ekspertizom u oblasti "public diplomacy" i prema iskazu na sopstvenom internet sajtu ima zadatak da obezbijedi „koherentan nastup Njemačke u evropskoj politici“.

Gdje je bio Štajnmajer?

Nije veliko iznenađenje da Ministarstvo finansija i Kancelarija Angele Merkel koje predvode demohrišćani nisu zainteresovani za dodijeljivanje odlučujuće uloge Ministarstvu spoljnih poslova koje predvodi socijaldemokrata. Čudno je to što partijski šef socijaldemokrata Gabrijel nije obezbijedio važnu ulogu svog partijskog druga Štajnmajera. Očito je Gabrijel vidio sebe kao najbolji mogući glas za evropsku politiku, ali je prethodno, na početku kriznog vikenda, odlučio da svojom populističkom kritikom grčke vlade Merkelovu pretekne zdesna.

Mada je Štajnmajer u Beču,bio preokupiran poslednjom fazom pregovora sa Iranom, sigurno bi imao nekoliko korisnih primjedaba na Šojbleov papir, koji je u Evropskom parlamentu 11. jula naveče objelodanio jedan poslanik Zelenih. Čovjek sa bogatim diplomatskim iskustvom bi bez problema otkrio najgrublje vladine greške u komunikaciji.

Diplomatske greške

Prvo, autori Šojbleovog papira su previdjeli činjenicu da se politički kontekst iz temelja promijenio nakon što je francuska vlada početkom nedjelje, uoči pregovora, iz petnih žila poduprla reformske prijedloge Grčke i usprotivila se isključivanju Grčke iz evrozone. Svako zagovaranje izlaska Grčke iz evrozone značilo je od tog trenutka suprotstavljanje Francuskoj. To je kockanje sa evropskim jedinstvom. Ne mareći za to, Šojbleov papir je istakao predlog privremenog izlaska Grčke iz evrozone.

Drugo, njemačka vlada nije poradila na javnoj promociji papira. Time je interpretaciju prepustila kritičarima na društvenim mrežama i u medijima, a kritičari nisu oklijevali da u papir učitaju najgore namjere.Treće, možda je papir ispunio ulogu sredstva za pritisak na prkosnu grčku vladu. Ipak, bilo je pogrešno da se papir unilateralno stavi na sto, umjesto da se sastavi dokument iza kojeg bi stale države sa sličnim stavovima. 14 zemalja je za vrijeme kriznog vikenda podržavalo suštinske elemente njemačke pozicije. Ali njemački samostalni potez je to zasjenio.

Četvrto: Ideološki motivisani prijedlozi kojima je papir želio da ućutka kritičare kod kuće vratili su se kao bumerang. To se odnosi prije svega na Fond za privatizaciju koji je zauzeo važno mjesto u Šojbleovom konceptu. 50 miljardi evra od prodaje grčke državne imovine trebalo bi po toj ideji deponovati u luksemburšku fondaciju „Institution for Growth“. To bi služilo otplaćivanju dugova. U tom prijedlogu je politički hazarderska činjenica da luksemburšku Fondaciju kontroliše njemačka razvojna banaka KfW, koju kontroliše – njemački ministar finansija. Uzgred rečeno, ta razvojna banka je proizvod Maršalovog plana koji je Njemačkoj pomogao da se ekonomski oporavi poslije Drugog svjetskog rata. Kritičarima nije trebalo mnogo vremena da sa uživanjem predoče ironiju tog sebičnog njemačkog prijedloga

Merkelova je kriva

Kancelarka Angela Merkel je politički odgovorna za diplomatski debakl, koji je rezultat Šojbleovog papira i njemačke taktike u pregovorima. U televizijskom intervjuu prošle nedjelje (26.07.2015) ona je iznijela argument da se u krizi ne radi o „nagradama koje se dodjeljuju za ljepotu i popularnost“ već da se radi o donošenju ispravnih odluka. To ima smisla. Ali pritom treba imati na umu da je ponovno sticanje titule „groznog Nijemca“ skopčano sa velikim političkim gubicima. Trebalo bi da reakcije na Šojbleov papir budu upozorenje kako bi se politika prema Grčkoj i evropska politika povele tako, da profesionalne diplomate budu protivteža naelektrisanim tehnokratama i političarima. Pošto Njemačka ima pseudohegemoniju u Evropi, kritika njene pozicije je normalno stanje. Međutim, njenu poziciju slabi to kada je drugi vide kao zemlju koja je osvetoljubiva, samozaljubljena, i prije svega, koja ide samo za sopstvenim ekonomskim interesima i koju u suštini ne interesuju strukturne reforme u Grčkoj niti socijalne devijacije koje proističu iz mjera štednje.

Merkelova je puno vremena i novca utrošila u projekat dijaloga sa njemačkim građanima pod nazivom „Dobar život u Njemačkoj“. Možda bi trebalo da planira sličan projekat pod nazivom „Dobar život u Evropi“. Neka uloži dosta vremena da iskusi iz prve ruke kakvi socijalni i politički problemi nastaju na jugu kontinenta, šta brine građane i čemu se nadaju. Te utiske bi mogla potom prenijeti Nijemcima, koji su prečesto suočeni sa jednostranim slikama koje im prezentuju populističke novine kao što je Bild. Time bi donekle pomogla profesionalnim diplomatama koji će sada morati da kusaju čorbu komunikaciono-diplomatskog promašaja politike prema Grčkoj.