Nesvrstani: Od "treće sile" do marginalne organizacije

15. i 16. jula se u egipatskom ljetovalištu Šarm el Šeik održava 15. po redu samit Nesvrstanih zemalja. Ovaj savez je osnovan za vrijeme „Hladnog rata“. Inicijatori pokreta su bili egipatski predsjednik Gamal Abdel Nasser, indijski premijer Jawaharlal Nehru, bivši jugoslavenski predsjednik Josip Broz Tito, predsjednik Indonezije Ahmed Sukarno i Gane Kwame Nkrumah. Cilj pokreta je bio bio da se uspostavi treća snaga između Istočnog i Zapadnog bloka, te postigne privredna i društvena neovisnost njegovih članica. I danas se među nesvrstanim zemljama nalazi 118 njenih članica.

Osnivačka konferencija održana u Beogradu

U aprilu 1955. 29 šefova država i vlada je na konferenciji u indonežanskom Bandungu postavilo temelj za osnivanje Pokreta nesvrstanih. Ono što se u tom periodu dešavalo na svjetskoj političkoj sceni bio je zapravo razlog za osnivanje Pokreta: Naime, „Hladni rat“, koji se vodio između NATO-saveza i zemalja potpisnica Varšavskog pakta, sve više je dobijao nove dimenzije. Oba ta bloka su se praktično takmičila u naoružavanju. U Bandungu je formulisano 10 principa koji su do početka devedesetih trebali da ostanu temelj Pokreta nesvrstanih. U njih, pored ostalih, spadaju teritorijalni integritet i suverenitet svih država, jednakost svih rasa i nacija, pridržavanje poštivanja ljudskih prava kao i međunarodne obaveze da se svi konflikti riješavaju mirnim putem prema Povelji Un-a, dakle, bez pritisaka ili formiranja bilo kakvih saveza. Na zvaničnoj osnivačkoj konferenciji, koja je 1961. održana u Beogradu, sudjelovalo je 25 zemalja, pored ostalih Afganistan, Irak i bivša Jugoslavija. U augustu iste godine DDR je podigao Berlinski zid, čime je Njemačka podijeljena, a nad Evropom se nadvila željezna zavijesa. Nakon „Hladnog rata“, formulisani su novi ciljevi: Borba protiv terorizma i traženje pravednosti u globaliziranom svijetu. No, uspjesi nevrstanih u provođenju tih ideja su ostali na marginama. Razvoj svjetske privrede je dao uticao na to da su nesvrstani izgubili na njihovom značaju. Christian Wagner iz Fondacije za nauku i politiku u Berlinu o tome kaže:

„Međunarodna zajednica se od 60. godina snažno izdiferencirala i to ne samo na ekonomskom planu, nego u međuvremenu postoji i veoma mnogo regionalnih organizacija. A to znači da mnoge zemlje, naravno, pokušavaju da iznesu svoje brige i stavove u okviru njihovog regionalnog konteksta.“

Zemlje članice Pokreta nesvrstanih se razlikuju po svojim ideologijama

Danas naprimjer pojedine organizacije, kao što je grupa zemalja G77, mogu na međunarodnom planu više da učine nego Pokret nesvrstanih u čijem se članstvu nalazi znatno veći broj država koje se razlikuju po njihovim ideologijama i ličnostima koje se nalaze na vlasti. Autoritarni vladari, kao što je ranije bio indonežanski predsjednik Suharto, bili su isto zastupljeni u Pokretu kao danas diktator u Bjelorusiji Alexander Lukaschenko ili svojedobno simbol borbe protiv aparthejda Nelson Mandela. Prema mišljenju mnogih, Pokret nesvrstanih je danas forum u kojem su mogu formulisati različita mišljenja i stavovi, no, nedostaje mu, prije svega, zajednički interes.

Autor: Daphne Grathwohl / Senad Tanović

Odg. urednik: Azer Slanjankić