Kosovo - Najskuplja srpska riječ

"Kosovo" je najskuplja riječ, napisao je jedan nacionalno inspirisani srbijanski pjesnik 1989. godine. Time je tačno opisao ono što većina Srba i dan danas misli: Kosovo nije samo jedno parče zemlje, već zbirni pojam za sva srpska istorijska nadanja i frustracije, neka vrsta srpskog Jerusalima. "Srpsko Kosovo" je neodvojivi dio vaspitanja, nastave istorije i populističkog političkog diskursa. Realno Kosovo - u kome u međuvremenu oko 90 odsto stanovništva govori albanski - i u kome je vijekovima njegovan srpski nacionalni mit - posljednjih decenija se veoma razilaze. U Beogradu je, prije ili kasnije, morala da padne odluka: Ili odustati od skoro mističnog preobražaja pojma Kosovo ili od političke realnosti. Tadašnja radikalno-nacionalistička elita Beograda odlučila se - vođena evropskopolitičkim ograničenjima - za djelovanje blisko realnosti.

Obostrana protjerivanja

Takva promjena mišljenja u srpskoj politici nije nastupila iz čista mira. Tokom NATO bombardovanja Srbije 1999. godine došlo je do masovnih protjerivanja albanskog stanovniištva od strane srpske milicije. Kada je NATO potisnuo srpske snage sa Kosova, albanske gerilske trupe, koje su se vratile na Kosovo, protjerale su veliki dio srpskog stanovništva i mnoge nealbanske stanovnike. Izuzev jednog malog dijela zemlje na sjeveru, Srbija je izgubila kontrolu nad tom oblašću. Integracija kosovskih Albanaca u srpski politički sistem je bila nezamisliva.

Politički nacionalno orijentisani Srbi, koji su kao mantru ponavljali da je Kosovo srpsko - što čak od 2008. godine stoji i u srbijanskom Ustavu - nisu imali odgovor na jednostavno pitanje: Da li mogu da zamisle borce albanske gerile, Tačija ili Haradinaja, kao ministra odbrane Srbije? Ako kažu ne, time odbijaju političko učešće kosovskih Albanaca u srpskoj državi i pružaju argumente za odvajanje. Ako kažu da, morali bi da povjere njihovu odbranu jednom omraženom protivniku tokom rata. To zna i Ivica Dačić, bivši portparol partije srpskog autokrate Slobodana Miloševića. Kao aktuelni premijer Srbije, Dačić je postigao "istorijski dogovor" sa svojim bivšim ratnim neprijateljem, Hašimom Tačijem, sadašnjim premijerom Kosova. To je, možda, jedna dobra vijest.

„Istorijski sporazum“

Vijesti o postignutom sporazumu sigurno pripadaju standardnim medijskim pretjerivanjima. Taj "istorijski dan", trezveno posmatrano, jeste samo prvi korak na putu ka mogućem rješavanju sukoba. Savakodnevno obostrano nepovjerenje je prilično veliko. Srbija, okovana korupcijom i nacionalno isfrustrirana, što se tiče pregovora o članstvu sa EU, nadalje je nesiguran kandidat. Sa kriminalnom sivom privredom i porodičnim klanovima kao pravim centrima moći iza demokratski podignute fasade, Kosovo ostaje sirotinjski dom Evrope.

U odnosu Prištine i Beograda trenutno se nešto može riješiti odozgo na dole, i sprečiti izbijanje nasilja, ukoliko vlasti svoje tvrdolinijaše drže pod kontrolom. Beograd mora da umiri kosovske Srbe, takođe je i Prištini nacionalistička opozicija za vratom. Čak i ako se savladaju prve teškoće, dugoročan mir još uvijek nije obezbjeđen. Kada se ne preduzimaju ozbiljne investicije u privredu i infrastrukturu, kada se ne radi na istinskom pomirenju putem hrabrosti prema istini - i to sa obje strane - albanski i srpski svijet na Kosovu će nadalje biti dvije planete koje kruže jedna oko druge, ali potpuno jedna od druge odvojene.

Za mnoge Srbe sa Kosova Beograd još uvijek ostaje njihov glavni grad. Oni još uvijek vjeruju da su njihovi albanski susjedi sposobni da misle zlo, i da žele da protjeraju sve što je srpsko sa Kosova. Za mnoge kosovske Albance, njihovi srpski zemljaci ostaju samo nemoćni predstavnici bivšeg srpskog režima. Taj nacionalistički ples može da potraje još neko vrijeme. To smo morali da primimo k znanju i poslije istorijski nazvanih sporazuma u Sjevernoj Irskoj ili Izraelu / Palestini.

Autor: Dragoslav Dedović

Odgovorni urednik: Ivana Ivanović