Henri Kisindžer: Politički vizionar ili ratni huškač?

Henri Kisindžer je hvaljen zbog diplomatske genijalnosti i kritikovan zbog odluka koje su koštale mnogo života.

Nakon posjete Dvorcu Versaj kod Pariza tokom 1970-ih, novinari su pitali Henrija Kisindžera kako je bilo u veličanstvenoj Dvorani ogledala, na šta je on odgovorio da je bilo „divno" jer je bio „okružen genijem".

Henri Kisindžer za neke zaista jeste diplomatski genije koji i dalje vlada vještinom prepoznavanja politički ostvarivog kao niko drugi. Za kritičare, on je ratni zločinac. Za većinu, on i njegovo političko naslijeđe se nalaze negdje između.

Ken Libertal, koji je tokom proteklih decenija u više navrata sarađivao sa Kisindžerom, izjavio je da stogodišnjak ima „jasan pogled na ono što treba da se uradi" i „kako stići do cilja". Kisindžerov pristup zahtijeva „trezvenu procjenu mogućnosti", objasnio je Libertal. Sam Kisindžer je to opisao još jednostavnije: „Cilj opravdava sredstva".

Kisindžer se i danas smatra važnom međunarodnom ličnošću u oblasti spoljne politike i iznosi svoje stavove o geopolitičkim pitanjima.

Nedavno je zajedno sa drugima potpisao pismo upozoravajući na opasnosti koje vještačka inteligencija predstavlja za svijet. Stavljajući vještačku inteligenciju u istu kategoriju kao opasnost od nuklearnog oružja, upozorava svoje mlađe kolege da se radi o „potpuno novom problemu". To je upozorenje od čovjeka koji je toliko toga doživio.

Jevrejski izbjeglica iz Njemačke

Čak je rođen 27. maja 1923. kao Hajnc Alfred Kisinger u jevrejskoj porodici u bavarskom gradu Firtu. Imao je 15 godina kada je 1938. zbog pogroma Jevreja, kao izbjeglica sa svojom porodicom pobjegao iz nacističke Njemačke u Njujork.

Državljanin SAD je postao sa 20 godina, potom je služio vojsku. Tokom Drugog svjetskog rata, nije učestvovao u borbama, nego je zbog dobrog znanja njemačkog jezika bio uključen u obavještajne operacije i potom u organizaciji lokalne civilne uprave i denacifikaciji.

U SAD je potom nastavio školovanje i doktorirao na političkim naukama na Harvardu.

U periodu od 1969. do 1977. kao savjetnik za spoljnu politiku, i kasnije kao ministar spoljnih poslova predsjednicima Ričardu Niksonu i Džeraldu Fordu, Kisindžer je doprinio okončanju Vijetnamskog rata, uspostavljanju poltike popuštanja sa Sovjetskim Savezom, uspostavljanju odnosa SAD sa Kinom, svrgavanju demokratski izabranih lidera i prekrajanju granica nekoliko zemalja.

Nakon odlaska sa funkcije, nastavio je da pruža „geopolitičke savjete" brojnim međunarodnim liderima putem svoje konsultantske firme Kissinger Associates.

O ratu u Ukrajini

U novembru 2022. Kisindžer je izazvao buru pozivom na pregovore za postizanje mira u Ukrajini. Njegov apel je došao u trenutku kada su zapadni saveznici Ukrajine tek počeli da značajno povećavaju vojnu pomoć Kijevu. Dok je Kisindžer tvrdio da su hitni pregovori neophodni kako bi se izbjegao još jedan razorni svjetski rat, Kijev ga je optužio za „popuštanje agresoru".

Kritike Ukrajine ne utiču na Kisindžera. Kada je riječ o suočavanju s Rusijom, Kisindžer može da se pozove na svoje iskustvo tokom hladnog rata s Rusijom. Svoju politiku popuštanja kasnije je opisao kao „strateški pristup vođenju sukoba sa Sovjetskim Savezom" koji je objema stranama kupio vrijeme za diplomatske aktivnosti i izbjegavanje otvorenog sukoba.

On koji rijetko mijenja svoje stavove sada podržava buduće članstvo Ukrajine u NATO nakon što je zaključio da „ideja neutralne Ukrajine u ovim uslovima više nije značajna."

Međutim, njegova spremnost da principe međunarodnog prava i ljudskih prava vidi kao samo jedan faktor, a ne kao nešto neprikosnoveno, izaziva zabrinutost zagovornika ljudskih prava širom svijeta čim čuju njegovo ime.

Rat u Vijetnamu

Senator Berni Sanders, vođa političke ljevice SAD, izjavio je da je „ponosan" što može da da kaže „da Henri Kisindžer nije moj prijatelj" i nazvao ga „najdestruktivnijim državnim sekretarom u modernoj istoriji" zbog njegove politike u Aziji tokom sedamdesetih godina.

Kisindžer je svoje često kontroverzne pristupe strateškom vodstvu opisao kao „hod po žici" koja je „zategnuta između relativne sigurnosti prošlosti i neodređenosti budućnosti."

On je detaljno pisao o svom procesu donošenja odluka. Na početku je od američke javnosti krio bombardovanje Kambodže. SAD su htjele da poraze Vijetkong, ali su na kraju omogućile uspon Crvenih Kmera, koji su, kako se procjenjuje ubili više od 2 miliona ljudi. Cilj mu je bilo primirje koje bi okončalo Vijetnamski rat.

Kisindžer i njegov sjevernovijetnamski kolega Le Duk Tho dobili su Nobelovu nagradu za mir za taj plan. Međutim, samo je Kisindžer prihvatio nagradu, i pokušao je da je vrati kada je pokušaj postizanja mira kroz pregovore spektakularno propao s padom Saigona. Odluke koje je tokom tog procesa donio koštale su desetine hiljada života u Vijetnamu, Kambodži i susjednom Laosu.

Puč u Čileu 1973.

Uvijek kada javno govori, što i danas čini, nema sumnje da je svjestan i da se ne plaši ozbiljnih posljedica koje neka akcija nosi sa sobom.

Dokumenti iz Nacionalnog arhiva iz sedamdesetih godina, objavljeni 40 godina kasnije, dokazuju da je upravo on nagovorio Niksona da 1973. svrgne demokratski izabranog predsjednika Salvadora Aljendea jer je smatrao da „model Čilea može biti opasan" za interese SAD u regionu.

Time je Kisindžer direktno omogućio uspon čileanskog diktatora Augusta Pinočea, čija je vlada ubila i mučila hiljade ljudi.

Politika prema Kini

Govoreći o Kisindžerovoj podršci intervencijama u navodnim demokratskim procesima, Liebertal je rekao da je Kisindžer uvijek razmišljao u smislu ravnoteže moći.

Prema Liebertalu, Kisindžer je bio vođen računicom da „dominacija jedne zemlje izaziva napore drugih". Izbjegavanje nestabilnosti koju bi takva lančana reakcija mogla izazvati navela je Kisindžera da posreduje u Niksonovom istorijskom priznanju Kine 1972. politici koja i danas obavezuje SAD na stav da je „Tajvan dio Kine."

Trenutne napetosti i strah od rata zbog Tajvana označavaju nastavak Kisindžerove spoljne politike SAD od sedamdesetih godina do danas. Kisindžer može da tvrdi da je prepoznao put Kine prema globalnoj sili i sistemskom suparniku decenijama prije većine svojih kolega.

Pratite nas i na Facebooku, preko Twittera, na Youtubeu, kao i na Instagramu