„Gvozdena lejdi“ Litvanije

Karlova nagrada grada Ahena važi za „Oskara politike“: Onaj ko je dobije – stekao je ime u Evropi – kao i ovogodišnji lauerat: litvanska predsjednica Dalija Gribauskaite. Od 2009. je na čelu Litvanije i ona je prva žena na toj poziciji. Mediji je često nazivaju „gvozdenom lejdi“, zbog toga što svojim stilom mnoge podsjeća na nedavno preminulu bivšu britansku premijerku Margaret Tačer. „Moj karakter formiran je u borbi za opstanak. Nisam iz bogate porodice, nisam imala nikoga da me podržava i podstiče. Možda zbog toga i djelujem tako strogo“, kaže 57-godišnja Dalija Gribauskaite.

Briljantna karijera

Poslije nezavisnosti Litvanije 1990. bila je načelnik odjeljenja u Ministarstvu spoljne trgovine, slijedi Ministarstvo inostranih poslova. Bila je glavni pregovarač za ugovor o slobodnoj trgovini sa Evropskom unijom, onda litvanski ambasador u SAD, ministarka finansija i na kraju, 2004. godine, imenovana za komesarku EU za finansije i budžet.

Kada je 2008. i Litvaniju zahvatila ekonomska kriza, Gribauskaite je napustila funkciju komesarke i kandidovala se za predsjednika Litvanije. „U stvari, nikada nisam željela da budem predsjednica. Uradila sam to samo zato što sam vidjela da je u Litvaniji kriza i željela sam da pomognem vladi.“

Zajedno sa vladom tadašnjeg premijera Andriusa Kubiliusa, zemlja je stabilizovana. Za razliku od zemalja u krizi u južnoj Evropi, Litvanija se odrekla finansijske pomoći Međunarodnog monetarnog fonda. Dakle, kaže predsjednica, sve je išlo bez diktature spolja.

Cijena integracije u EU

Međutim, njeni kritičari govore o „diktaturi iznutra“: javna potrošnja smanjena je za 30 odsto, plate u javnom sektoru i penzije za 11 do 20 procenata. Istovremeno, vlada je podigla poreze. Uslijedio je egzodus očajnih – i kvalifikovanih. Od sticanja nezavisnosti, Litvanija je izgubila pola miliona stanovnika, više od petine stanovništva. „To je vjerovatno cijena integracije u širem ekonomskom prostoru, ali za malu zemlju, naravno, to su veoma, veoma loše vijesti“, smatra Gribauskaite.

Zbog toga je njena popularnost u Litvaniji prilično opala. Ali EU cijeni njen trud i rezultate. Komisija za dodjelu Karlove nagrade u Ahenu, u obrazloženju svoje odluke navodi da je Gribauskaite „jedna od istaknutih ličnosti baltičkog regiona“, i odaje priznanje njenom „značajnom doprinosu u produbljavanju integracije Evropske unije i rješavanju trenutne krize“.

Od jula ove godine Litvanija preuzima predsjedavanje u Evropskoj uniji. U Litvaniji se 2014. održavaju predsjednički izbori, a pola godine kasnije, bira se novi predsjednik EU. Herman Van Rompej najavio je da se neće ponovo kandidovati. Da li je to možda nova stepenica u karijeri „gvozdene lejdi“ iz Litvanije?

Autorke: Monika Gribeler / Dijana Roščić

Odgovorni urednik: Azer Slanjankić