Danke Deutschland Sanje Mitrović
3. maj 2019
1-og maja je na sceni „Schaubühne" u Berlinu prikazan komad pod naslovom „Danke Deutschland" srpsko - hrvatsko - holandsko - belgijske autorke i pozorišne rediteljke Sanje Mitrović. Time je ova predstava započela svoj život na redovnom repertoaru „Schaubühne". Premijerno izvođenje je bilo 4. aprila, u okviru 19-tog FIND-a – Internacionalnog Festivala Nove Dramatike, koji se od 2000. godine održava u „Schaubühne" .
„Danke Deutschland" je predstava o životu Vijetnamaca u Njemačkoj i zasnovana je na njihovim stvarnim sudbinama – koje oni u ovoj predstavi sami pričaju i igraju na sceni. Glumačka ekipa je sastavljena od pripadnika vijetnamske zajednice u Njemačkoj koji ranije nisu imali nikakvog iskustva sa glumom i profesionalaca, članova ansambla „Schaubühne“.
„Željela sam da se bliže pozabavim novijom njemačkom istorijom“ - kaže Sanja Mitrović. „Posmatrala sam je kroz prizmu vijetnamske zajednice. Radi se o jednoj od najvećih migrantskih zajednica u Njemačkoj. Vijetnamci su u ovu zemlju došli na dva načina - kao političke izbjeglice iz Južnog Vijetnama, bježeći od komunizma, ili regularno kao radnici i studenti iz Sjevernog Vijetnama. Prva grupa je poznata pod nazivom „boat-people", pošto su bježali u gumenim čamcima i oni su bili prihvaćeni u Zapadnoj Njemačkoj. Druga grupa je studirala ili radila u DDR-u, u okviru raznih programa pomoći i saradnje bratskih socijalističkih zemalja. Ove dvije grupe su i dan danas podijeljene, nemaju puno dodira jedni sa drugima. Napravila sam paralelu između Vijetnamaca i Nijemaca - pošto su u mom glumačkom ansamblu glumci „Schaubühne“ koji su iz Istočne i iz Zapadne Njemačke i koji još uvijek osjećaju posljedice te podjele i osjećaju međusobne razlike.“
Strah i ista strategija preživljavanja
Oba dijela vijetnamske zajednice u Njemačkoj, i onaj „zapadni“ i onaj „istočni“, imaju istu strategiju preživljavanja. Nastoje da budu što manje upadljivi, gotovo neprimjetni, da sakrivaju svoje probleme i svoje patnje i da nikoga ne provociraju. Nijemcima pokazuju samo svoj poslovični osmijeh i zahvalnost. Otuda i naslov: „Danke Deutschland“. „Budi srećan da si živ!“ – kaže jedno od lica iz ovog komada.
Sanja Mitrović je sa svojim saradnicima i svojim glumcima radila na prikupljanju materijala i na tekstu skoro dvije godine. Rezultat je dokumentaristička, kolažna predstava, što je njen već prepoznatljiv autorski rukopis.
Sanja Mitrović trenutno živi i radi u Briselu. Rođena je u Zrenjaninu, a na Univerzitetu u Beogradu je završila japanski jezik i književnost. Radila je u okviru zagrebačkog pozorišnog kolektiva „Montažstroj“. 2001. godine je prešla u Amsterdam, gde je završila pantomimu na Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten – Amsterdamskoj visokoj umjetničkoj školi. 2009. godine je osnovala svoju pozorišnu trupu - „Stand Up Tall Productions". Prvi njen projekat koji je privukao međunarodnu pažnju je bio „Da li ćete ikada biti srećni“ – realizovan u koprodukciji sa Bitef Teatrom iz Beograda. Taj komad joj je doneo nagradu za najboljeg mladog reditelja u Holandiji, koju dodeljuje tamošnji državni Pozorišni Institut. Predstava je gostovala u mnogim zemljama i bila prikazana na gotovo svim važnijim pozorišnim festivalima u Evropi. Već 2015. godine Sanja Mitrović je bila prisutna na FIND-u – Internacionalnom Festivalu Nove Dramatike u „Schaubühne“, i to sa dvije svoje predstave i kao glumica u jednom komadu koji je režirao poznati švajcarski pozorišni autor, reditelj i aktivista Milo Rau.
Tom prilikom je Sanja Mitrović došla u kontakt sa ljudima iz „Schaubühne“, koji su je pozvali da radi sa njihovim ansamblom. Rezultat je „Danke Deutschland“, prvi njen projekat u Njemačkoj.
Dva nasilnička djela kao dramaturški okvir
Kao dramaturški okvir za svoj komad Sanja Mitrović koristi dva nasilnička akta,dva zločina koji su se dogodili u Njemačkoj i u kojima su žrtve bili Vijetnamci. Prvi je u međuvremenu skoro potpuno zaboravljen, a po svom karakteru podsjeća na zločine grupe NSU. U noći 22. avgusta 1980. godine troje pripadnika ekstremne desničarske organizacije „Njemačke akcione grupe“ bacili su molotovljeve koktele na zgradu u jednom predgrađu Hamburga u kojoj je bilo smješteno oko 200 izbjeglica iz Vijetnama. Prethodno su na fasadi napisali: „Aussländer raus" – „Stranci napolje"!
Njihovi molotov kokteli su izazvali požar u jednoj sobi u kojoj su spavali 18-godišnji Anh Lan Do i 22-godišnji Ngoc Nguyen. Obojica su umrli od opekotina, jedan sljedećeg dana, drugi nekoliko dana kasnije. Rediteljka koristi ovu dramatičnu priču da njome počne svoju predstavu i koristi je kao crvenu nit koja spaja ostale dijelove mozaika. Vrlo vješto su isprepletene priče dviju grupa Vijetnamskih migranata – onih u Zapadnoj i onih u Istočnoj Njemačkoj, sa pričama Istočnih i Zapadnih Nijemaca. Kada se pred kraj predstave na zidu projektuje parola „Aussländer raus", koja se polako i preteći povećava da bi na kraju izgubila formu i nestala, neminovno se nameće pitanje: kome je ova prijetnja namenjena, kada su ovde svi stranci?
Drugi zločin o kome se govori u komadu su poznati događaji u Rostok-Lihtenhagenu iz avgusta 1992. godine, kada su bile napadnute zgrada Centralnog prihvatilišta za azilante i jednog doma za vijetnamske radnike, što je predstavljalo najmasovniju demonstraciju rasizma u Njemačkoj od kraja drugog svjetskog rata. Ova drama je prikazana uglavnom u jednom bloku i ispričana je pred sam kraj predstave.
Osnov za komad je dokumentarni materijal koji je autorka dobila minucioznim istraživanjem različitih arhiva i neposredno od svojih protagonista. Radi se o ličnim pričama i činjenica da ih na sceni emotivno i angažovano iznose oni koji su ih zaista i doživjeli, daje ovoj predstavi autentičnost i ekspresivnost. Osim dokumentarnog materijala, Sanja Mitrović koristi i elemente plesa, koristi vijetnamsku muziku i songove specijalno komponovane za ovu priliku, video projekcije, fotografije, isječke iz štampe. Velika zasluga rediteljke je da je ansambl ujednačen – bez obzira na to što su na sceni ljudi koji do ovoga projekta nisu imali nikakvog dodira sa pozorišnim daskama skupa sa takvim veteranima i pozorišnim prvacima kao što je, na primjer, Felix Römer.
„Danke Deutschland“ će se igrati još sedam puta do kraja ove pozorišne sezone.