Da li je Palmira zauvijek izgubljena?

Impozantni stubovi, široke ulice, džinovske ruševine – antički grad Palmira, smješten u pustinjskoj oazi, jedan je od najimpresivnijih svjedočanstava arhitektonske umjetnosti starih Rimljana. Decenijama je grad privlačio i turiste i arheologe. No, više nije izvjesno šta je uopšte ostalo od nekadašnje antičke trgovačke metropole. Paravojska „Islamske države“ kontroliše Palmiru od maja ove godine. Po ulasku u grad, ekstremisti su odmah počeli sa uništavanjem hramova, trijumfalnih kapija i nadgrobnih spomenika.

Taj gubitak uznemirio je naučnike širom svijeta. „Palmira je jedinstveno mjesto, ona je simbol otvorenosti i kulturne raznolikosti. Bila je dio trgovačkog puta koji je povezivao Kinu i istočni Mediteran preko Perzije“, kaže direktor berlinskog Muzeja Prednje Azije Markus Hilgert i dodaje: „Palmira je izuzetno važna jer je iznenađujuće dobro očuvana. Zato je gubitak tih lijepih i dobro vidljivih građevina posebno bolan.“

Ekstremističko razaranje

Nedavno su ekstremisti digli u vazduh trijumfalnu kapiju staru više od 18 vijekova. Podigli su je Rimljani krajem drugog vijeka nove ere. Takozvana „Islamska država“ je prošlog mjeseca uništila dva značajna hrama Bal i Bal šamin. Američka škola za orijentalna istraživanja (ASOR) objavila je satelitske snimke koje pokazuju razmjere uništavanja u Palmiri. „Veoma sam pesimističan kada je riječ o budućnosti Palmire“, kaže glavni sirijski arheolog Mamun Abdulkarim u jednom intervjuu.

I Markus Hilgert se pribojava da ekstremisti namjeravaju da unište ukupno kulturno naslijeđe u Palmiri. Ipak, on ne želi da se pomiri sa gubitkom. Ostaci rimskih građevina u Palmiri dobro su istraženi, postoje fotografije i tačni podaci. Hilgert smatra da je moguće obnavljanje ili barem djelimična rekonstrukcija razorenih građevina: „Jednog dana jasno ćemo vidjeti koliko su teška razaranja u Palmiri i šta da uradimo sa fragmentima koji su još uvijek tamo“.

Varijante rekonstrukcije

Obnova srušenog mogla bi da se odvija u nekoliko varijanti. Mogli bi se upotrebljavati originalni dijelovi građevina koji su sačuvani, ali bi mogle i da se rekonstruišu ukupne građevine, uz korištenje novog materijala, kao što je to slučaj sa rekonstrukcijom Berlinskog dvorca. Hilgert smatra da je preduslov rekonstrukcije u Palmiri da se ustanove stvarne razmjere štete.

Naučnici trenutno raspravljaju o tome da li se takozvanim fotogrametrijskim postupkom dvodimenzionalne slike mogu pretvoriti u 3-D modele. Razmišlja se i o 3-D štampačima. Hilgert objašnjava da već postoji tehnologija koja to omogućava, ali da bi ona morala da se adaptira za potrebe naučne, odnosno arheološke rekonstrukcije. On je siguran da ta tehnologija neće biti samo dostupna u Sjedinjenim državama i Evropi, već i u bliskoistočnim zemljama.

Mada još nije poznato do koje mjere je Palmira razorena, Markus Hilgert predlaže da se ne čeka skrštenih ruku: „Nismo bespomoćni, imamo sredstva da istražujemo i stvorimo infrastrukturu. Imamo moralnu dužnost da to uradimo, jer smo naše znanje stekli u razmjeni sa sirijskim kolegama. Zato je važno da im sada vratimo znanje i tehnologiju i da se založimo za to da ovo kulturno blago ne bude zauvijek izgubljeno.“