Atomski s desna u BiH

Bivša Jugoslavija imala je na hiljade skloništa i bunkera, čija je gradnja počela početkom hladnog rata. Ona su danas u većini zemalja potpuno devastirana, izuzev možda Slovenije i Hrvatske, gdje se mogu naći bunkeri sa, istina starom ali ispravnom i donekle upotrebljivom opremom.

Upotrebljivost na minimumu

BiH je vjerovatno na začelju tog spiska, jer o skloništima u ovoj zemlji ne brine niko od početka devedesetih. Njihova trenutna upotreba, može se opisati jednom od naredbi iz bivše JNA tokom vježbe i zamišljenog atomskog udara, kada se vjerovalo da se on može preživjeti bacanjem na zemlju, suprotno od strane na koju je izvršen udar, naredbom “Atomski s desna”, u slučaju atomskog napada sa lijeve strane.

Neke su nadležne lokalne zajednice prodale skloništa, neke iznajmljuju udruženjima ili sportskim organizacijama, a najveći dio je potpuno devastiran.

Banjaluka, prema podacima Grada u čijoj su nadležnosti ovi tipovi objekata, raspolaže sa osam javnih skloništa. Većina ih je u katastrofalnom stanju, manji dio se iznajmljuje ili daje na korištenje organizacijama od javnog interesa, ali je suština da nijedno od njih nema više onu namjenu za koju je izgrađen.

U jednom od skloništa, tokom proteklog rata bio je noćni klub, dok je sada prostor iznajmljen za rekreativne aktivnosti. Na spisku ostalih skloništa su streljane, sportski klubovi, kancelarije nekih manjih firmi. Ona druga su potpuno propala, poput skloništa u cetralnom dijelu gradskog parka “Mladen Stojanović”, koji je izgrađen u Drugom svjetskom ratu i koji posljednjih godina propada.

Banjaluka planira ulaganje

“U proteklim godinama nije bilo ulaganja u javna skloništa, te je u planu da se u narednom periodu, realizuju projekti na osnovu kojih bi se iskoristili kapaciteti navedenih javnih skloništa”, poručuju za DW, iz Gradske uprave Banjaluka, napominjući da dio javnih skloništa održavaju oni koji ih koriste.

“Ostala javna skloništa koriste organi, ustanove, organizacije, udruženja i drugi subjekti, te obavljanjem registrovanih djelatosti, redovno održavaju prostor u stanju uslovnosti za korištenje”, navode iz Grada.

U šta će se ulagati, nije poznato ali je činjenica da stanje na terenu pokazuje odgvornost nadležnih, upozoravaju stručnjaci. Bez obzira na najnovija tehološka dostignuća, kada dođe do vođenja politike nasilnim sredstvima, naglašavaju oni, ovakvi vidovi zaštite su neophodni.

“Ta skloništa su spas u, ne daj Bože vanrednim situacijama, kada se radi o požarima ili ratnim sukobima, čega smo sada svjedoci u Evropi”, kaže Duško Vejnović, iz Evropskog defendologija centra, navodeći da su u procesu tranzicije, skloništa pretvorena u profitabilne organizacije.

Uzgred rečeno, Švajcarska je jedina zemlja u svijetu, koja ima sklonište za svakog stanovnika, u slučaju nuklearnog napada ili neke druge katastrofe. Prema dostupnim podacima, pokrivenost stanovništva skloništima u ovoj zemlji je čak 115 odsto. Sva ona su opremljena prema bezbjednosnim standardima, što pretpostavlja mokre čvorove, krevete, ventilaciju, generatore za proizvodnju električne energije i izvore pitke vode.

Još i skloništima da se bavimo

“Lokalna zajednica, treba imati uvid, nadzor i kontrolu nad tim objektima, da u datom momentu vanrednih situacija, bez obzira o čemu se radi, budu ispražnjena i stavljena u funkciju zaštite i spašavanja građana”, kaže Vejnović.

Skloništa su u bivšoj Jugoslaviji bila pod ingerencijom vojske, koja je sprovodila sve potrebne mjere kako bi bila upotrebljiva. Danas su ona uglavnom odlagališta otpada, ukoliko im namjena u međuvremenu nije prebačena u izdavački okvir. U BiH se nadležnost javnih skloništa svodi uglavnom na lokane uprave, dakle opštinske vlasti ili gradove. Država ili entiteti sa tim nemaju ništa. Zanimljivo je da viši nivo civilne zaštitite u BiH, od kantonalnih do entitetskih, nema nikakve informacije o stanju i broju skloništa, već to prebacuje na niže nivoe.

Opštinskim vlastima je ostala još samo evidencija o brojčanom stanju skloništa. O tome u kakvom su stanju te da li imaju bilo kakvu opremu u objektima, nisu u mogućnosti da odgovore.

Iz Grada Mostara, poslali su nam spisak skloništa sa njihovom veličinom. Prema tim podacima, na teritoriji Mostara nalazi se 25 skloništa, površine od 100 kvadrata u ulici Blajburških žrtava, pa do 550 u Zaliku. U kakvom su stanju i da li u njima postoji bilo kakva oprema, nismo dobili odgovor.

Sarajevo traži funkcionalnost skloništa

Početkom marta, u javnost je dospio dopis Ministarstva za komunalne poslove, građenje i zaštitu okoline Kantona Sarajevo upućen predstavnicima stambenih jedinica, da zajedničke prostorije “zbog situacije u Evropi”, učine funkcionalnijim. Prema informacijama sa kojima su tada izašli u javnost, mnoga skloništa na teritoriji Kantona Sarajevo, kojih je oko 150, nemaju više svoju svrhu. Iz resornog ministarstva je rečeno da se skloništa uređuju zbog predostrožnosti.

“Skloništa moraju biti spremna. Ovo je trebalo uraditi ranije”, poručio je resorni ministar Enver Hadžiahmetović.

Stručnjaci upozoravaju da se ovo pitanje mora što prije riješiti, kako bi se osigurala bezbjednost građana, u slučaju da ona bude ugrožena, bez obzira da li se radi o požarima, poplavama ili nečem trećem.

“Ovo je suviše ozbiljna stvar da bi se time bavili mangupi u političkim redovima, koji se ponašaju neozbiljno. Ovo je ozbiljno pitanje zaštite života građana. Zato treba to srediti i preduzeti mjere da sva skloništa imaju sve elemente da se u njima može boraviti. To i jeste svrha skloništa”, zaključuje Duško Vejnović, poslavši poruku svim nadležnim da pročitaju koncepte opštenarodne odbrane i društvene samozaštite iz vremena komunizma, koliko god to sa ove distance smiješno zvučalo.

Pratite nas i na Facebooku, na Twitteru, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu