ጤና እና አካባቢ

ድርቅ በአፍሪቃ

ከባድ ጥቃት

ከባድ ጥቃት አብዛኛዉ ኢትዮጲያዉያን የሚኖሩት በግብርና እና በቤት እንስሳት ዉጤቶች ነዉ። ብዙ ግዜ የራስ የሆነ የቤት እንስሳት መኖር ማለት ለአብዛኛዉ ቤተሰብ መኖርን ያረጋግጣል። «የመጨረሻዉ ዝናብ የጣለዉ ባሳለፍነዉ ረመዳን ወር ነበር» ሲል በአፋር ክልል የሚኖር አንድ አርሶአደር ተናግሯል። «ከዛን ግዜ ጀምሮ ዝናብ አልዘነበም። ዉሃም የለም፣ ሳርም የለም። ከብቶቻችንም ዝም ብሎ እየሞቱብን ነዉ።»

ድርቅ በአፍሪቃ

ለልጆች አስጊ

ድርቅና ረሃቡ የ1984ቱ ትዉስታ ነዉ፣ በዚያን ግዜ ወደ አንድ ሚሊዮን ሰዎች የተመጣጠነ የምግብ እጥረት ባስከተለዉ ሕመም ህወታቸዉ አልፈዋል። አሁንም አገርቱ ቀጣዩ የረሃብ ቀዉስ መሃል ትገኛለች። በተለይም ሕፃናቶች በዚህ እንደሚጠቁ ነዉ። እንደ ኢትዮጲያ መንግስት ከ400,000 በላይ ሰዎች በሃይለኛ የተመጣጠነ የምግብ እጥረት ችግር እንዳጋጠማቸዉ እና እነሱም ህክምና እንደምያስፈልጋቸዉ ነዉ።

ድርቅ በአፍሪቃ

የኤልኒኖ ሙቅ ትንፋሽ

በዝምባቡዌ አዝመራዉ ትንሽ ነዉ። ይልቁንስ በሃራሬ ከተማ አካባቢ የሚገኙት ማሳዎች የሚያበቅሉት የደረቀ በቆሎዎች ናቸዉ። ለዚህም መንሴ የሆነዉ የኤልኒኖ የአየር ጠባይ በመከሰቱ ሲሆን፣ በዚህን ግዜ ካልተጠበቀ በላይ ጠንካራ በመሆኑ ነዉ። ይህም ያስከተለዉ እንደ ዝንባቡዌ ያለዉ አስከፊ ድርቅ እና ጎርፍ በለሎች አለም ክፍሎች ነዉ።

ድርቅ በአፍሪቃ

በመጨረሻዉ ጉልበት

ሙሉ በሙሉ የደከመች ከብት በእግሯ መቆም አትችልም። በማዕከላዊ ዝምባቡዌ፣ በማስቭንጎ፣ የሚገኙ አርሶአደሮች ከብቶቹ እንዲንቀሳቀሱ ይሞክራሉ። በጎርጎሪያኑ 2015 የዘነበዉ ዝናብ ከበፊቱ ግማሹ ነዉ ፣ ማሳዎች እና የግጦሽ ቦታዎች ሙሉ በሙሉ ደርቀዋል።

ድርቅ በአፍሪቃ

በደረቁ መሬት ላይ

በጥቁሩ ኡምፎሊዝ ወንዝ ምክንያት በአብዛኛዉ ግዜ አንድ ሰዉ በዝህ ግዜ መቆምም ሆነ መቀመጥ አይችልም። ይሁን እንጅ በሴሜንምስራቅ ደቡብ አፍርቃ የምገኘዉ ይህ ወንዝ አሁን ደርቀዋል። ወንዙ የነበረበት መሃሉ ላይ የዉሃ ጉድጓድ ስለተቆፈረላቸዉ አሁን ህብረተሰቡ ዉሃ ከዛ ያገኛሉ።

ድርቅ በአፍሪቃ

ድርቁ ዋጋ አንሮታል

ማላዊም በአስከፊ ድርቅ ተጠቅታለች። ህብረተሰቡ ይህን በዋና ከተማዋ ሊሎንጉዌ ቅርብ ያለዉ ገበያ እንደሰማዉ አድርጎታል፤ ምክንያቱም የምግብ ዋጋ እንደነ ቦቆሎ ያሉት በከፍተኛ ዋጋ በመጨመራቸዉ ነዉ። ይህም ሊሆን የቻለዉ እዝመራዉ ጥሩ ስላልነበረ እና ምግቦች ከዉጭ ስለሚገቡ ነዉ። አብዛኛዉን ጊዜ ደሃዉ ህብረተሰብ ይህን ለመግዛት አቅም የለዉም።

አዘጋጅ: Merga Yonas Bula

ሥጋት የጋረደዉ የኢትዮጵያ-ሶማሌ አርብቶ አደሮች የአኗኗር ዘይቤ

ድንበር የማይገድበዉ ሕይወት

አርብቶ አደሮች ዉድ ከሆኑት የቀንድ ከብቶች የሚያገኙትን የሥጋ ዉጤቶችን ጨምሮ፣ ወተትን ሁሉ በመነገድ ይጠቀማሉ። አርብቶ አደሮቹ ፍየሎቻቸዉን፣ በጎቻቸዉን፣ ከብቶቻቸዉንና ግመሎቻቸዉን ይዘዉ በኢትዮጵያ፣ በሶማሊያ እና በጅቡቲ በበራሃማዉንና ገላጣዉን መሬት እያቋረጡ ዉድ የሆነዉ ዉኃ እንዲሁም ለከብቶቻቸዉ መኖ ፍለጋን ሲዘዋወሩ በዓለም አቀፍ ደረጃ የተሰመረዉ ድንበር ምንም ትርጉም አይሰጣቸዉም።

ሥጋት የጋረደዉ የኢትዮጵያ-ሶማሌ አርብቶ አደሮች የአኗኗር ዘይቤ

ደምሳሹ «ሙሊያ»

በአፍሪቃ ቀንድ በተከሰተዉ ድርቅ የኅብረተሰቡን ማንነት የተመሠረተበትና የአኗኗር ዘይቤዉን ቀይሮአል የቀንድ ከብቶችን ሁሉ አዉድሟል። በዚህ አካባቢ ከ600, 000 በላይ የሚገመቱ የቀንድ ከብቶች ሞተዋል። «እንዲህ ያለ ነገር በጭራሽ አጋጥሞኝ አየዉቅም» ይላል የ65 ዓመቱ አርብቶ አደር ኤልቴስ ሙሴ ባሃ ። «ይህንን ድርቅ ሙሊያ ብለን ሰይመነዋል ይላል ሙሴ። ይህ ማለት ደግሞ መሬት ላይ ያለን ሁሉ ነገር የሚደመስስ ነገር ማለት ነዉ»

ሥጋት የጋረደዉ የኢትዮጵያ-ሶማሌ አርብቶ አደሮች የአኗኗር ዘይቤ

የጠፋዉ የኑሮ ዘይቤ

«ወደ አደኩበት ሕይወት ያለ ቀንድ ከበት መመለስ አንችልም» ስትል የ37 ዓመቷ ዳሃቦ ትናገራለች። ዳሃቦ በድርቁ ምክንያት ከቤቴሴቦቿ ጋር በፊት ስትኖርበት ከነበረዉ ቤትዋ ርቃ በፌዴቶ መጠሊያ ጣብያ መኖር ጀምራለችች። ግሬቡህ፣ የ45 ዓመቱ ባሏ በበኩሉ፣ «እኔ ኃላፊነት የሚሸከም አባት መሆን ነበረብኝ ይላልል። ግን አሁን ቢሆን ምንም የለኝም ፤ ቀንድ ከብቶቼን አጥቻለዉ፤ መልሼ ልገዛቸዉ አልችልም፣ ስለዚህ ቤተሰቤን የምረዳበት ሌላ መንገድ መፈለግ አለብኝ ሲል ተናግሮአል።

ሥጋት የጋረደዉ የኢትዮጵያ-ሶማሌ አርብቶ አደሮች የአኗኗር ዘይቤ

ሌላ ምርጫ የለም ግን ሁሉም ነገር መቆጠብ

«ልጆቼን በሦስት ቀን አንዴ ገላቸዉን አጥብ ነበር፣» ትላለች የ8 ልጆች እናትና የ38 ዓመቷ ሃል ማሃድ በጋድ መንደር ከጉድጓድ ዉኃ ለመቅዳት ስትሄድ። በፊት ከነበራቸዉ 60 ፍየሎችና በጎች አሁን 10 ብቻ ነዉ የቀርዋቸዉ። «አሁን በቀን የምንበላዉ ሁለት ግዜ ብቻ ነዉ፣ እንጄራ እና ሻይ ጠዋት፣ ከዛም ቀጥሎ በትንሽ ዘይት ማሽላ ወይም ሩዝ ሰርተን እራታችን እንበላለን። ለምሳሌ ሽንኩርት እና ሌላ ነግር በላዩ ላይ መጨመር አንችልም።

ሥጋት የጋረደዉ የኢትዮጵያ-ሶማሌ አርብቶ አደሮች የአኗኗር ዘይቤ

ጠንካራ ሰዎች

«አስቸጋሪ ሁኔታ የሚቋቋሙ እንደነዚህ ዓይነት ሰዎች አናገኝም» ሲሉ የኦክስፋም የደርቅ መቋቋሚያ ሥራ አስከያጅ ፕቴር ስትሩእጅፍ ይናገራሉ። «እነሱ ከፍተኛ የድርቅ መቋቋምያ ዜዴዎችና ለእንስሳቶቻቸዉ መኖ ለመፈለግ የተወሳሰበ የእንቅስቃሴ ስልት አላቸዉ ባይ ናቸዉ።» ግን አሁን ወደ ሶማሌላንድ ባህር ዳርቻ ስሄዱ ምንም ሊያገኙ አልቻሉም እናም ሲመለሱ ብዙ እንስሳቶች አልቀዋል፣ ሌሎችም እንደምንም ተመልሰዋል።» የኢትዮጲያ መንግስት የቀሩትን እንስሳቶችን ለማዳን መኖ በማከፋፈል ላይ ይገኛል።

ሥጋት የጋረደዉ የኢትዮጵያ-ሶማሌ አርብቶ አደሮች የአኗኗር ዘይቤ

ያላቸዉን ጸጋ መጠበቅ

«እንስሳቶቹን ከከፍተኛ ሙቀት ለመጠበቅ ሰዎች የሚጠለሉበት ነገር ሰርተዉላቸዋል፤ ሌሎች ደግሞ የሚያገኙትን የርዳት ምግብ ከእንስሶቻቸዉ ጋር ይካፈላሉ» ሲሉ የአዉሮጳ ኮሚሽን የሰብዓዊ ርዳታና ስብል ጥበቃ «ECHO» ቃላ አቀባይ አኖዉክ ዴላፎርትር፣ አርብቶ አደሮቹ ለእንስሳቶቻቸዉ ያላቸዉን ጽኑ ፍቅር እንዴትነት ሲገልፁ ተናግረዋል። «ECHO» ኢትዮጲያ ድርቁን እንድትቋቋም በሚያዝያ ወር ብቻ 122 ሚሊዮን ዩሮ ለግሶአል።

ሥጋት የጋረደዉ የኢትዮጵያ-ሶማሌ አርብቶ አደሮች የአኗኗር ዘይቤ

ድርቁን ድል ለማድረግ

«ድርቁ ያመጣውን አደጋ ለመቀነስ ለየት ባለ መንገድ ማሰብ አለብን፣ ጉዳት በደረሰበት አካባቢ በኤኮኖሚ መርዳት አንዱ ነዉ» ሲሉ የ «ሴቬ ዘ ችልድረን» ሥራ አስካያጅ ጆን ግራም ገልፅዋል። አሁንም የኢትዮጵያ መንግስትና የዓለምአቀፉ ማኀበረሰብ አርብቶ አደሮቹን አዲስ በመስኖ የለሙ ቦታዎች አካባቢ ለማስፈር አንድ መረሃ-ግብር ላይ እየሰሩ ነዉ።

ሥጋት የጋረደዉ የኢትዮጵያ-ሶማሌ አርብቶ አደሮች የአኗኗር ዘይቤ

ሌላ አማራጭን ማሰብ

«ከመንግስት የእንስሳት መኖ የማከፋፈል ፕሮግራም ከተረዳን እድል ይኖረናል» የ50 ዓመቱ ኦስማን ካይሬ በጋድ መንደር ከሚገኙ የአርብቶ አደሮች ቡድን ጋር ሆኖ ለእንስሳቱ ከመንግስት የሚከፋፈለዉን መኖ በመጠባበቅ ላይ ሳለ እንደተናገረዉ፤ « ሌላዉ አማራጭ የመንግስትን የመልሶ ማስፈር ፕሮግራም ተጠቅመን ለግብርናና እንስሳትን ለማርባት ወደሚያመች ሁኔታ መጠቃለል ነዉ። ይህንን ለመቀበልም ዝግጁ ነን።

ሥጋት የጋረደዉ የኢትዮጵያ-ሶማሌ አርብቶ አደሮች የአኗኗር ዘይቤ

በምርጫቸዉ ባይሆንም ተጠልለዋል

በፌዴቶ መንደር የሚገኘዉ የመጠለያ ካምፕ ቀን ቀትር ላይ ያለዉ ከፍተኛ የፀሃይ ሁሉም ነገር ያቃጥላል። አስቸጋሪ የአየር ሁኔታ ቢኖርም ቅሉ ኑሮ ግን ቀጥለዋል። ልጆች በአቧራ በአቧራ ሆነዉ መጠልያ ዉስጥ ይጫወታሉ። በሌላ በኩል ሌሎች ቀጥሎ ሊመጣ ከሚችለዉ ችግር ጋር ተጠምደዋል። « በየዓመቱ ሌላ ድርቅ ያለ ይመስላል» ሲሉ ግሬቡህ ይናገራል። «ሁኔታዉ እንብዛም የሚሻሻል አይመስልም።»

አዘጋጅ: መርጋ ዮናስ / አዜብ ታደሰ