1. İçeriğe git
  2. Ana menüye git
  3. DW'nin diğer sayfalarına git

Çocuk kitaplarında cinsiyet farkı

8 Haziran 2011

20'nci yüzyılın sonlarında çocuk kitaplarında cinsiyet rollerine ilişkin klişelerden kaçınılmasına büyük önem verilirdi. Bugün ise hem oyuncaklar, hem de çocuk kitapları pembe ve maviye bürünmüş durumda.

https://p.dw.com/p/11XEP
Fotoğraf: DW

70’li ve 80’li yıllarda reform yanlısı eğitimciler çocuk kitaplarında cinsiyet rollerine ilişkin klişelerin tarihe karışması için az çaba sarf etmedi. O döneme kadarki klişelerden arınmış kitapların çıkarılması için yayınevleri kuruldu, kalıplaşmış cinsiyet rollerinden vazgeçildi ve farklı cinsiyetler için farklı renkler anlayışı da sona erdi. Ancak bugün Almanya’daki alışveriş mağazalarına girdiğinizde oyuncak reyonları yine pembe ve maviye bürümüş durumda. Bez bebekler, prenses figürleri pembe, oyuncak astronotlar ve polisler ise mavi renklerde. Çocuk kitaplarında da durum pek farklı değil.

Kinderbücher für Jungen und Mädchen
Kız çocukları için hazırlanan kitapların kapaklarında pembe renk ağırlıktaFotoğraf: DW

Klişeler sürüyor

Inga Karbstein raftan bir kitap alırken biraz çekinceli. Elindeki kitabın sayfalarını karıştıran Karbstein, "Bu seride gerçekten şoke oldum. O kadar zevksiz ki. Çizimler inanılmaz derecede banal. Pembe, mor renkler, altın ya da gümüş rengi yıldızlar. At resimleri de var, ama çizimleri ucuz çıkartma resimleri gibi kalitesiz yapılmış. Başlangıçta gerçekten de çok şaşırdım. Daha böyle bir kitabı okumadım, ama bu seriye bayılan bir sürü kız var." diyor.

Kahramanlarından biri tek boynuzlu bir at olan bu kitap serisi "Sternenschweif" adını taşıyor. Bu popüler seriyi eleştiren, ancak istemese de dükkânında satan Inga Karbstein, dört yıldır Berlin'de bir çocuk ve gençlik kitapçısı işletiyor. Raflar özenle düzenlenmiş. Kitaplar, küçük çocuklar için yaş grubuna göre, 8 yaş üstü için ise kız ve erkek çocuklar için ayrılmış.

Inga Karbstein, erkek çocukların ilgi gösterdiği kitapların genelde siyah kaplı olduğunu ve canavarlar ile fantezi öğeleri içerdiğini anlatıyor. Kapağında mumya resimlerinin olduğu "Çığlık Caddesi" adlı macera serisi de erkek çocukları arasında çok gözde.

Kinderbücher für Jungen und Mädchen
Erkek çocuklar ise genellikle siyah kaplı kitaplara ilgi gösteriyor.Fotoğraf: DW

Kapak tasarımı önemli

Karbstein, kitapların böyle kategorize edilmesinden pek hoşnut değil. Ancak satışların böyle mümkün olduğunu belirten Karbstein, çocukların çoğu zaman pembe ya da siyah kapaklı kitaplara yöneldiğini gözlemliyor. Hanser Yayınevi’nin çocuk ve gençlik kitaplarından sorumlu müdürü Ulrich Störiko-Blume ise çocuk kitaplarında kapak tasarımının çok önemli olduğunu vurguluyor. Pembenin tipik bir kız rengi olduğunu hatırlatan Störiko-Blume, eğer sadece kızlara seslenen bir kitap çıkarılıyorsa, bu rengin kullanılmasında bir sakınca olmadığını söylüyor, ama söz konusu erkek çocuklarının da okuyabileceği bir kitapsa, pembe ya da mor gibi renklerin kullanılmamasını tavsiye ediyor, zira erkek çocuklarının kabı bu renkte olan bir kitapla görülmek istemeyeceklerini belirtiyor.

Erkek çocuklar daha az okuyor

Erkek çocukları, yayınevleri için önemli bir hedef kitle, zira istatistikler erkek çocuklarının giderek daha az okuduğunu ve kitap okuyan yaşıtları arasında sadece üçte birlik bir bölümü oluşturduğunu gösteriyor. Yayınevleri bir yandan erkek çocuklarına nasıl daha iyi seslenebileceklerine kafa yorarken, ebeveynlerin zevki de burada önemli bir rol oynuyor. Kitapçı Karbstein, "Zaman zaman kız kitapları okumak isteyen ama anne babalarından sert tepki gören erkek çocukları ile karşılaşıyoruz. Gözlemlerimiz, erkek çocukların daha belirgin bir şekilde belli bir yöne itildiği ve işlerinin daha zor olduğu yönünde. Aynı kıyafetlerde olduğu gibi. Birçok ufak erkek çocuğu parlak kırmızı ayakkabı giymek ister, ama ebeveynleri buna izin vermez.” şeklinde konuşuyor.

Kinderbuch- und Spielzeugladen Libelle
Çocuk kitapları ve oyuncak dükkanı Libelle'nin sahibi Inga KarbsteinFotoğraf: Ines Borchart

Edebiyatın pembe ve maviye ayrılması eleştiriliyor

Cinsiyet rollerinin kitap alımında epey ağır bastığına inanan Inga Karbstein, neyse ki sadece kapakların belli klişeler tekrarladığını, ancak içeriklerin inandırıcı olduğunu söylüyor. Bu yüzden Gençlik Edebiyatı Çalışma Grubu adlı dernekten Regina Patnos, yayınevlerinin neden tipik renklerde ısrar ettiklerini anlamadığını kaydediyor:

"Bence küçük çocuklara seslenen edebiyatın pembe ve mavi olarak ikiye ayrılması korkunç. Prenses kitapları pembe, korsan kitapları mavi. Bu geriye atılmış bir adım. Fakat bir yayınevi kızlara yönelik pembe bir kitap serisi ile başarılı olunca, hemen taklitleri çıkıyor.”

© Deutsche Welle Türkçe

Nadine Wojcik / Çeviren: Aydın Üstünel

Editör: Murat Çelikkafa