Çin’den Batı’ya kriz sitemi

2009 yılıyla ilgili ekonomik tahminler oldukça karamsar. Dünya ekonomisi İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana ilk kez büyümeyip küçülecek. Küresel finans krizinin damgasını vuracağı Para Fonu ve Dünya Bankası ortak genel kurulunda Çin heyetinin nasıl bir tutum sergileyeceği merakla bekleniyor. Uluslararası alanda şimdiye kadar sesini pek yükseltmeyen Çin’in değişmeye başladığına dair işaretler artıyor.

Finans krizi yüzünden 20 milyon Çinli işsiz kaldı, sosyal huzursuzluk tehlikesi artmaya başladı. Krizden Batılı sanayi ülkelerini sorumlu tutan ve IMF’nin hiçbir erken uyarıda bulunmadığını belirten Çin Merkez Bankası Başkanı Zhou Siaochuan, ”Uluslararası Para Fonu’ndan yorum, teşhis ya da reçete gelmedi. Bunun düzeltilmesini bekliyorum. Uluslararası kurumlarda reform yapılmalı. Büyük zaafları var. Herkes reform bekliyor” diye konuştu.

Çin söz hakkı istiyor

Zhou Siaochuan gibi Çin ekonomisinin diğer önde gelen temsilcileri de Para Fonu ve Dünya Bankası ortak genel kurulundan önce ağırlıklarını ortaya koymaya başladı. Çin Para Fonu’na 40 milyar dolarlık mali katkıda bulunmayı taahhüt etti. Karşılığında da başta Çin olmak üzere kalkınma halindeki ülkelere daha fazla söz hakkı tanınmasını istiyor. Merkez Bankası Başkanı Zhou kısa süre önce Çin’in Hainan adasında düzenlenen Asya ekonomik forumunda da taleplerini açık bir şekilde dile getirmiş, sanayi ülkelerini krizi atlatabilmek için köklü tedbirler almaya çağırmıştı.

Sorunun, gerekli tedbirlerin tek bir uluslararası kuruluşun altından kalkamayacağı boyutlarda olmasından kaynaklandığını belirten Zhou, “Bu kuruluşlar çabuk karar almada zorlanıyor. Sadece Para Fonu’nun karar mekanizmasında 24 komite yer alıyor. Bölgesel kuruluşlar ise daha fazla bilgi sahibi olduklarından daha kolay karar alabilirler” demişti.

Batı’ya sert eleştiri

Asya ekonomik forumuna katılan Çinli uzmanlar ABD ve batılı finans sistemini sert bir dille eleştirerek Çin’in, muazzam döviz rezervlerinin akıbetinden endişe duymak istemediğini dile getirdiler. Çin Merkez Bankası Başkanı Londra’daki 20’ler Grubu zirvesinden önce Amerikan Doları’nın uluslararası rezerv birimi olmaktan çıkarılması gerektiğini ve doların yerini Para Fonu Özel Çekme Haklarının alabileceğini söylemişti. Uluslararası Ekonomik Mübadele Merkezi’nden Zheng Sinli Çin’in vizyonunu şöyle özetliyor:

“Uluslararası Para Fonu, özel çekme haklarını icat etmekle iyi yapmıştı. Ama günümüzde bunun kapsamını genişletmek zorlaştı. Döviz rezervlerini muhafaza edebilmeleri için Asya ülkelerinin kendi özel çekme haklarının olması gerekir. Bu mümkün. Böyle bir uygulama Asya dışındaki ülkelerin de ilgisini çekiyor. Güney Afrika ve Brezilya’nın böyle bir yapılanmada yer almak istemesinden memnuniyet duyuyoruz.”

Çin’in ekonomik yönetimi her fırsatta himayeciliğe karşı olduğunu söylüyor. Ancak ekonomist Zheng Sinli’nin önerileri, aslında Çin’in artık kendi çıkarlarını ön plana almak istediğine işaret ediyor:

“Şunu öneriyorum: Asya ülkeleri cari fazlalarını birleştirip iki banka kursunlar. Biri teknoloji, diğeri ise tarım yatırımları bankası olsun. Bu ticari bankalar anonim şirketler olarak Asya’nın imarını finanse etsin. Asya Kalkınma Bankası dururken, neden iki bankaya daha ihtiyaç olduğu pekala sorulabilir. Benim cevabım, ‘bu üç banka arasında rekabet ortamı yaratmak için’ olacaktır.”

Astrid Freyeisen/Çeviri: Ahmet Günaltay

Editör: Nihat Halıcı