Uzmanlardan Irak'ta iç savaş uyarısı

Amerikan askerleri ve sivil yönetim, El Kaide ya da Saddam yanlılarına atfedilen saldırılardan sonra şimdi Şiilerle karşı karşıya kaldı. El Sadr yanlılarının ayaklanması yeni de olsa, Kerkük’ten Basra’ya kadar uzanması, kötümserlerin Irak’ta iç savaşın başlangıcı yorumlarını yapmalarına neden oluyor. Alman uzmanlar ayaklanmayı şimdiye kadar Şiiler‘in lideri olarak ön plana çıkan Ayetullah Sistani’nin etkisinin zayıflaması olarak nitelendiriyor.

Mukteda El Sadr genç bir imam. Ne Şiiler‘in en yüksek dini otorite olarak kabul ettikleri Hausa grubuna dahil, ne de müçtehid. Ancak Bağdat, Necef ve Basra’nın özellikle yoksul semtlerinde sözünü dinlettiği yandaşlarının sayısı epeyce kalabalık Ayetullah Sistani’nin ılımlı yaklaşımının aksine Mukteda el Sadr başından beri Irak’taki Amerikan yönetimine karşı çıkıyor ve İran benzeri bir şeriat rejiminin kurulmasını istiyor.

En tutucu Şii lider

Sadr, Irak Şiiliği‘nin en önemli iki ailesinden birinden geliyor. Babası Ayetullah Muhammed Sadek Sadr ve iki kardeşinin 1999 yılında Saddam rejimi tarafından öldürülmesinden sonra annesi ve diğer kardeşi Murteda ile birlikte evde göz hapsinde tutulan Mukteda el Sadr, babasının yerine geçiyor. Nitekim Bağdat’ın Saddam City olarak bilinen ama Sadr ailesinin hakim olduğu semti, iktidar değişiminden sonra yine Ayetullah Sadr’ın adıyla anılmaya başlanıyor.

Oğul Sadr hakkında pek bir şey bilinmiyor, yandaşlarına göre otuz yaşlarının ortasında, karşıtlarına göre ise yirmili yaşların başında. Ama Şii liderler arasında arasında en tutucu eğilime sahip olanlardan biri, din ve devletin ayrılmasına karşı çıkıyor ve iktidara talip.

Mukteda El Sadr geçen ekim ayında ABD’nin geçiş konseyine paralel bir konsey oluşturulmasını önermiş, ama gereken desteği bulamamıştı. Irak’taki Amerikalı yönetici Bremer, Mukteda el Sadr’ı yaşa dışı ilan etti. Bu, genç lider Sadr’a karşı tutumun sertleşeceği anlamına geliyor.

”Şiiler arasında da çatışma var"

Buna karşılık diğer Şii liderler ne yapacaklar? Varılan nokta Irak’ta Şiiler‘in ayaklanmasına yol açabilir mi? Berlin Humboldt Üniversitesi İslam uzmanlarından Prof. Peter Heine, Irak’ta durumun analizi için erken olduğu görüşünde:

”Şu sıralar Irak’ta durumla ilgili bir şey söylemek zor. Bremer, Mukteda Sadr’ı yasadışı ilan etti ve Irak’ta güvenlik için tehlike oluşturduğunu söyledi. O da tepki göstermekte gecikmedi ve yandaşlarını sokaklara saldı. Bununla birlikte Sadr’ın tepkisinde Şiiler arası anlaşmazlık da rol oynuyor. Mukteda Sadr İran yanlısı ve Humeyni pozisyonunu savunuyor. Buna karşılık Iraklı Şiiler'in lideri kabul edilen Ayetullah Sistani, daha ılımlı bir pozisyondan yana. Bu durumda Sadr yanlıları ile işgal güçleri arasında olduğu kadar Sistani yandaşları ile de sorun olduğunu söyleyebiliriz.”

”İç savaş kapıda”

Hamburg’daki Şark Enstitüsü Başkanı Udo Steinbach’a göre ise Irak’taki Amerikan yönetiminin Sadr yanlılarına tepkisi, Bağdat’taki paniği ve Ayetullah Suistani’nin etkisinin zayıfladığını gösteriyor. Iraklı Şiiler arasındaki bölünmeler ve çatışmaların artacağını savunan Steinbach, ”Amerikalılar‘a karşı barışçı tutumdan ve ülkenin demokratikleşmesinden yana olan Ayetullah Sistani’nin otoritesi sarsıldı. Genç bir imam Ayetullah’a karşı çıkıyor. Bu Şiiler arasındaki gerginliğin arttığının göstergesi.

Ayrıca Şiilerle Amerikalılar arasındaki gerginlik artıyor. Bremer’in açıklaması, şimdiye kadar izlenen politikanın devam edeceğinin göstergesi. Amerikalılar Sadr yanlısı bir gazeteyi yasakladılar, yandaşlarını tutukladılar. Bir yerde askerlerine yapılan saldırıları cezalandırıyorlar, ama tüm bunlar Irak'’a bir iç savaşa işaret ediyor” diye konuşuyor. Irak’ta gerginliğin Şiiler arasında çatışmaya yol açması, yönetimin Iraklılar‘a devrini güçleştiriyor