Soykırım anıtları

Dachau toplama kampı, Nazi döneminde Münih yakınlarında kurulan ilk çalışma kamplarından biriydi. Hitler'in iktidara gelişinden bir kaç hafta sonra kampa ilk mahkumlar gelmeye başladı. Burası, sonraki kamplar içinde örnek teşkil etmişti. Bir imha kampı olarak tasarlanmamış olmasına rağmen, burada başka hiçbir kampta olmadığı kadar çok sayıda siyasi muhalif öldürüldü.

1933 yılından, II. Dünya Savaşı'nın başlangıcına kadar Nazi Partisi NSDAP’nin parti toplantıları Nürnberg’de bulunan bu alanda yapıldı. 11 kilometrekarelik bu devasa alanda 200 bine yakın kişinin katıldığı yıllık parti kongreleri düzenleniyordu. Yapımı tamamlanmamış olan kongre salonunun bir bölümü, bugün dokümantasyon merkezi olarak kullanılıyor.

Berlin'de Wannsee’de bulunan Marlier Villası, Yahudi Soykırımı’nın planlandığı merkezlerden biriyidi. Nazi hükümetinden 15 yetkiliyle, SS subaylarından oluşan heyet, 20 Ocak 1942'de Yahudi Soykırımı’na dair fikir alışverişi için biraraya geldiler. Villa 1992 yılında yeniden anma ve eğitim merkezi olarak kamuya açıldı.

Aşağı Saksonya'da bulunan Bergen-Belsen toplama kampı, ilk önceleri esir kampı olarak kullanılıyordu. Savaşın son yıllarında diğer kamplardaki tüm hasta savaş esirleri, bu kampa nakledildi. Bazıları hastalık nedeniyle ölürken, bazıları da kasten öldürüldü. Aralarında hatıra defterinin yayınlanmasıyla tüm dünyada tanınan Yahudi Anne Frank’ın da bulunduğu toplam 50 bin kişi burada hayatını kaybetti.

Berlin'deki Bendlerblock, başarısızlıkla sonuçlanan Adolf Hitler'e suikast girişiminin planladığı merkezdi. Albay von Stauffenberg ve ona bağlı memurlardan oluşan direnişçi bir grup, 20 Temmuz 1944'te Hitler'i öldürmek istediler, fakat başarılı olamadılar. Suikast sorumlularının bir kısmı aynı gece Bendlerblock'ta kurşuna dizildiler. Bugün aynı yerde, direnişi temsil eden bir heykel bulunmakta.

Gomorrah operasyonu çerçevesinde, İngiliz ve Amerikan savaş uçakları, stratejik önemi nedeniyle Hamburg'a bir dizi saldırı düzenlemişlerdi. Hansestadt'ın kent merkezindeki Nikolai Kilisesi, hava bombardımanında ağır hasar görerek bir simgeye dönüştü. 1945'ten sonra, kilise yeniden inşa edilmedi ve trajedinin yaşandığı yer, kurbanlara adanan bir anıta dönüştürüldü.

1941 yılından itibaren Hessen eyaletindeki Hadamar'da Nazilerin zihinsel rahatsızlıkları veya fiziksel engelleri nedeniyle ‘yaşamaya değer bulmadığı’ 15 bin kişi gaz odalarında öldürüldü. Almanya genelinde bu rakam 70 bini buluyordu. Bu trajedilerin yaşandığı yer, ölüm odaları ve kurbanların mezarlarını da içerecek şekilde bir anıt merkezine dönüştürüldü.

Nisan 1945'te, Kızıl Ordu Berlin'deki Seelow Tepe'sine taarruz başlattı. Alman topraklarında meydana gelen bu en büyük muharebede 100 bin asker öldü. Bu, galip gelen Sovyetlerin kaybından 10 kat fazlaydı. Almanların bu yenilgisi, Berlin'e giden yolu da açmış oldu. 27 Kasım 1945'te açılan Seelow Anıtı, işte bu muharebeye adandı.

Bu anıt, tüm Avrupa'da öldürülen 6 milyon Yahudi’ye ithafen inşa edildi. Anıt, yapımından 2 yıl sonra 12 mayıs 2005'te ziyarete açıldı. Ziyaretçilerin diledikleri gibi gezebildikleri, Almanya parlamento binası yakınındaki anıt, farklı boyutlarda 2 bin 711 beton bloktan oluşuyor. Yeraltında bulunan özel anma sergisi de anıtın bir parçası.

Avrupa Yahudi Soykırımı Anıtı’nın tasarımı, Naziler tarafından işkenceye maruz kalan eşcinseller için oluşturulan anıt için de model teşkil etti. Bu anıt, 27 mayıs 2008'de Berlin'in - Tiergarten'da açıldı. Açılış, birbirleriyle öpüşen kadın ve erkeklerin görüntülerinin tekrar edildiği bir film eşliğinde gerçekleşmişti.

En son anıt merkezi, 2012 yılında açıldı. Federal Meclis binasının karşısındaki bahçe Nazi döneminde öldürülen 50 bin Sinti ve Roman’ın hatırasını yaşatıyor. Bahçedeki siyah gölde bulunan üçgen işareti, Sinti ve Romanların kamplarda taşıdıkları rozeti temsil ediyor.

Alman sanatçı Gunter Demnig, 1990'larda soykırıma karşı özel bir proje başlatmıştı. Kurbanların eski evlerinin önünde pirinçten yapılmış kaldırım taşları konuldu. Taşların üzerinde kurbanların isimleri ve ne şekilde hayatlarını kaybettiklerine ilişkin notlar yer alıyor. Almanya ve Avrupa ülkelerinde toplam 45 binin üzerinde bu şekilde anı taşı döşendi. © Deutsche Welle Türkçe