Seçmen anayasa değişikliklerini ne kadar biliyor?

Türkiye’de 16 Nisan’da yapılacak anayasa değişikliği referandumu için Almanya’da oy verme işlemleri pazar günü sona erdi. Peki seçmenler, oyunu verirken anayasa değişikliğinin içeriğini biliyor muydu?

Berlin’deki Türk Başkonsolosluğu’na oy kullanmak için gelen seçmenlerin kimi anayasa değişikliği okumuştu. Almanya’da iki yıldır yaşayan genç bir kadın “Elimden geldiğince (planlanan anayasa değişikliklerini) okudum ve her şeyin değişeceğini gördüm. Ben en çok karşı olduğum şey, tek adam olacak olması. Milletin söz hakkı olmayacak artık. Bu yüzden de hayır oyu verdim” diyordu.

Genç bir erkek ise “yapılan anayasa değişikliğini bilmesine gerek olmadığını” düşünüyordu. Adalet ve Kalkınma Partisi’nin “icraatlarından memnun olduğunu,” "Bundan sonra da daha kötü olacağını hiç zannetmediğini” söylüyordu. Oyu “evet”ti.

Bazı seçmenler ise anayasa değişikliği planlarını okumadan karar vermişti. Genç bir kadın “Bilmiyorum, ben siyasetle pek ilgilenmiyorum, ben sadece evet oyumu verdim o kadar” derken bir diğeri “Biz Atatürk için oy verdik. Türkiye’de neyi değiştireceğinin detayını bilmiyorum, ama kesinlikle hayır” diyordu.

Gezici: AKP seçmeninin yüzde 80’i içeriği bilmeden evet diyor

Almanya'daki seçmene yönelik kamuoyu araştırması olmadığı için anayasa değişikliğinin içeriğini bilerek oy kullananların oranı tam olarak bilinmiyor. Peki, Türkiye’deki seçmenler anayasa değişikliğinin içeriğini biliyor mu?

İstanbul merkezli Gezici Araştırma Şirketi Başkanı Murat Gezici “Türkiye’de seçmenin yüzde 55’i anayasa değişikliğinin içeriği hakkında bilgi sahibi, yüzde 45’i ise bilgi sahibi değil” diyor. Murat Gezici DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, “Adalet ve Kalkınma Partisi seçmeninin yüzde 80’inin anayasanın içeriğini bilmeden evet dediğini” tahmin ediyor. Gezici, bunun nedenini "Muhalif kitle dediğimiz ‘hayırcı’ kesim anayasanın içeriğini konuşarak kampanya yürütüyor. Ancak ‘evetçiler’ anayasanın içeriğini anlatmak yerine geçmişte yapılan hizmetler  ve ülkenin bekası gibi kavramlarla seçmeni evete ikna etmeye çalışıyorlar” sözleriyle açıklıyor. Gezici, “evetçi olan siyasi liderlerin seçmene anayasa değişikliğinin içeriği anlatmadığını, çünkü içerik anlatıldığı takdirde seçmenin ‘hayır’a yöneldiğini” de sözlerine ekliyor. 

Uslu: Seçmenin yüzde 85’i içeriği biliyor

Bu görüşe katılmayan Ankara merkezli ANAR Ankara Sosyal Araştırmalar Merkezi Genel Müdürü İbrahim Uslu ise artık seçmenlerin çoğunun anayasa değişikliği planlarının içeriğini bildiğini söylüyor.

Uslu’nun DW Türkçe’ye verdiği bilgilere göre, ANAR referandumla ilgili ilk araştırmayı Ocak ayının başında yaptı. Uslu, “Ocak ayı başında anayasa değişikliği planlarından kamuoyunun daha yeni haberdar olmuştu ve seçmenlerin yüzde 85’i değişiklikleri bilmediğini söylüyordu fakat kararını veren seçmenlerin oranı yüzde 70 civarındaydı” diyor. Uslu’ya göre, seçmenler kararında “parti aidiyetleri” çok önemli bir rol oynuyor.

Ocak ayının başından Mart ayı başına kadar geçen sürede insanların anayasa değişikliğinin içeriğini öğrendiğini vurgulayan Uslu, Mart ayı başında yaptıkları araştırmaya göre, “seçmenlerin yüzde 85’i değişikliğin içeriğini şu ya da bu şekilde bildiğini, bunların da yüzde 60’ının yeterince bildiğini, geriye kalanı ise kısmen bildiğini ifade ettiğini” söylüyor. Seçmenlere yönelik “paketin içeriğini bilmeden oy veriyorlar eleştirilerinin haksız” olduğunu savunan Uslu, ancak seçmenin “içeriği bilmesinin oy tercihini etkilemediğini” vurguluyor. Uslu, “bilgi seviyesi ile oy tercihi arasında bir korelasyon bulunmadığına” dikkat çekiyor.

Kamuoyu araştırmaları ne kadar güvenilir?

Türkiye’de yapılan son kamuoyu araştırmaları referandumda ‘evet’ ve ‘hayır’ oylarının başa başa gittiğini gösteriyor. ANAR’ın açıkladığı son ankete göre ‘evet’ oylarının yüzde 52, ‘hayır’ oylarının ise yüzde 48 olduğu tahmin ediliyor. Gezici Araştırma Şirketi’nin son araştırması ise ‘evet’ oylarının yüzde 53,3, ‘hayır’ oylarının ise yüzde 46,7 olduğunu gösteriyor.

Peki, Türkiye’de referandum öncesinde yapılan kamuoyu yoklamaları ne kadar güvenilir? İstanbul merkezli Türkiye Araştırmacılar Derneği Başkanı Fulya Durmuş, Türkiye’de kamuoyu araştırma şirketlerinin yaptığı çalışmalara kuşkuyla yaklaşıyor. DW Türkçe’ye konuşan Durmuş, “bir çalışmayı eğer aynı yaklaşımla, aynı modelle, aynı hedef kitle tanımıyla tekrarladığınız zaman benzer sonucu almanız gerekir. Aynı dönemde birden çok firmanın farklı sonuçlar söylüyor olması güvenilirliği sorgulamayı gerektirir” diyor. Piyasada faaliyet gösteren bir çok kamuoyu şirketinin denetlenmediğini belirten Durmuş, “bir kamuoyu şirketinin ancak denetlenebildiği zaman güvenilirliğinin artacağına” dikkat çekiyor.

Durmuş güvenilirlik için gereken şeffaflığın bulunmadığını da sözlerine ekliyor. Durmuş, “araştırmanın kimin için yapıldığı, kim tarafından finanse ediliği, nasıl bir örneklemle, kimi temsilen bu çalışmaların yapıldığının” çoğu zaman açıklanmamasının bir sorun olduğuna işaret ediyor.

© Deutsche Welle Türkçe

 Jülide Danışman