'Rüzgar yön değiştirebilir'

Arap ülkelerindeki protesto dalgası, hâlihazırda Fas’ta da devam ediyor. Protesto gösterileri Fas’ta da günlük hayatın bir parçası haline geldi. Düzenli olarak sokaklara dökülen Faslılar, bazen artan gıda ya da benzin fiyatlarını protesto ediyor, bazen de daha fazla sendikal haklar talep ediyor.

Ancak Alman Kalkınma Politikaları Enstitüsü’nden Fas uzmanı Annabell Houdret, diğer Arap devletlerinin aksine Faslıların önceliğinin yönetimi devirmek olmadığına dikkat çekiyor. Houdret, "Fas'ta Kral'a sadık çizgide klasik muhalefet partileri var. Ancak halk da Krallığın birdenbire kaldırılmasını istemiyor" diye konuşuyor.

Kral Muhammed'in vaatleri

Zira 1999 yılından beri iktidarda olan Kral 6’ıncı Muhammed ve hükümeti, sokaktakilerin sesine kulak veriyor ve reformlarla, insanların memnuniyetsizliğini gidermeye çalışıyor. 2011 yılının şubat ayında Arap Baharı’nın etkisi Fas’ta da görülmeye başlandığında binlerce kişi sokaklara dökülmüştü. Ancak Kral 6’ıncı Muhammed protestoculara yanıt vermekte gecikmedi. Kral, hemen anayasada reform ve erken seçim sözü verdi. Anayasal reformla parlamento ve başbakanın konumu en azından kağıt üstünde güçlendirildi. Bu hamle, Kral’ın prestijini artırdı ve halkın öfkesini yatıştırdı. Kral'ın "köklü bir değişim" olarak nitelendirdiği anayasa 2011 yılının haziran ayında referanduma sunularak kabul edildi. Muhalif grup, "20 Şubat Gençlik Hareketi" içinse bu sadece tepeden inme bir kozmetik yenilikti.

2011 yılının kasım ayında yapılan genel seçimlerin galibi, Fas tarihinde ilk kez İslamcıların Adalet ve Kalkınma Partisi (PJD) oldu. Başbakan Abdulilah Benkiran, Fas tarihinde hükümetinin şekillendirilmesinde söz sahibi ilk başbakan oldu. O döneme dek Kral tüm bakanları kendi istediği gibi belirlerken, anayasa reformunun ardından başbakana da öneride bulunma hakkı verilmişti. Benkiran, önce muhafazakâr-ulusalcı İstiklâl Partisi ile birlikte bir koalisyon hükümeti kurdu. Ancak bu ortaklık, Temmuz 2013’te bozuldu. Ülkenin en eski siyasi partisi İstiklâl, Benkiran’ı ülkenin sorunlarını kontrol altına alamamakla suçladı. Ancak bu itham, Faslı siyaset bilimi uzmanı Ebubekir Cemay’e göre sadece bir bahane. Cemay "Bence asıl neden, aslında İstiklâl Partisi’nin monarşinin ellerinde bir araç olması" diye konuşuyor.

Ekonomik kriz

Cemay, Kral'ın Adalet ve Kalkınma Partisi’nin iktidarda kalmasını desteklediğini, ancak çok fazla güçlenip popüler olmasını istemediğini kaydediyor. Cemay’e göre ülkede hâlâ atlatılamamış bir kriz mevcut. Cemay "Ufak değişikliklerle ülkedeki fırtınanın dindirilebileceğini düşündüler. Ancak fırtına sadece devrim değil, aynı zamanda da ekonomik sorunlar" diyor.

İktidardaki İslamcılar bir yandan iktidar tecrübesi eksikliğinin sonuçlarına, diğer yandan acil ekonomik ve sosyal sorunlara karşı mücadele veriyor. Dünya Bankası’nın mayıs ayında açıkladığı verilere göre; 15-29 yaş arası Faslı gençlerin yüzde 30’u işsiz. Hükümetin son olarak sübvansiyonları kesmesi üzerine haziran ayında benzin fiyatları yaklaşık yüzde 20 oranında yükseldi. Bu sebeplerden ötürü halk yeniden sokaklara döküldü. Protestocular hükümetten, yolsuzluklarla ve sosyal adaletsizliklerle mücadele gibi daha önce verdiği sözleri yerine getirmesini talep ediyor.

"Kral çok zeki"

Fas uzmanı Annabell Houdret, Fas Kralının çok zeki olduğunu düşünüyor ve bunu şöyle açıklıyor: "Çünkü imajını korumayı başarıyor ve bu da beğeni topluyor. Şu izlenimi oluşturuyor: 'Yolsuzluklara karışmış kötü politikacılar var, eğer Kral’dan vazgeçilirse, o zaman meydan bu politikacılara kalacak ve bunlar kanınızı daha çok emecek. İşte bu nedenle siyasi istikrarın garantörü olarak benim koltuğumu korumam gerekiyor.' Hatta Fas’ta insanların şu sözleri sarf ettiklerini de duydum: ‘Tabii ki Kral’ın da bizi soyduğunun farkındayız ama zaten o kadar zengin ki, yine de politikacılardan daha az çalıyor cebimizden."

Faslı siyaset bilimci Ebubekir Cemay, ülkede şimdilik barışçıl bir hava estiğini, ancak ekonomik sorunlar nedeniyle rüzgârın yön değiştirebileceğini belirtiyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Diana Hodali / Başak Demir

Editör: Beklan Kulaksızoğlu