İran'dan sürpriz teklif

İran’ın nükleer programı, Batılı devletler ile Tahran hükümeti arasında gerginlik yaratmaya devam ediyor. İhtilafa diplomatik çözüm bulunması amacıyla yapılan görüşmelere bu ayın sonunda İstanbul’da devam edilmesi planlanıyor. Görüşmelerin yeni turuna başlanmadan önce İran sürpriz bir adım attı. Tahran yönetiminin bazı ülkelerin temsilcilerini nükleer tesislerini gezmeye davet ettiği bildirildi.

Davet edilen ülkeler belli değil

Buna göre, İran, nükleer tesislerini gezmeleri için Avrupa Birliği üyeleri, gelişmekte olan ülkeler ile ”5 artı 1” grubunun büyükelçilerini davet etti. ”5 artı 1” grubu, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi Amerika Birleşik Devletleri, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa ile Almanya’dan oluşuyor.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ramin Mehmanparast, Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere’nin müfettişlerinin tesisleri gezmesine izin verilip verilmeyeceği konusunda açıklama yapmadı. Mehmanparast, Tahran’da düzenlenen basın toplantısında şunları söyledi: ”İran’ın attığı bu yeni adım, yani farklı ülkelerin büyükelçilerini nükleer tesislerimizi gezmeleri için yapılan davet, iyi niyetimizin bir kanıtıdır. Bu aynı zamanda işbirliğini sürdürmek istediğimizi ve nükleer programımızın sadece barışçı amaçlar taşıdığını da kanıtlıyor.” Mehmanparast, davet edilen ülkelerin isimlerinin daha sonra açıklanacağını belirtti.

Buşehr ve Natanz nükleer tesisleri

Almanya Dışişleri Bakanlığı’nın verdiği bilgiye göre, Almanya’ya henüz davet mektubu gelmedi. New York Times gazetesi Amerika Birleşik Devletleri’nin de davet edilen ülkeler arasında yer almadığını yazdı.

Bunun yanı sıra hangi tesislerin ziyaret edileceğine ilişkin resmi bir açıklama yapılmadı. Associated Press haber ajansı İran hükümetinin davetlilere Buşehr ve Natanz kentlerindeki tesisleri gezdirmeyi planladığını öne sürdü. Buşehr kentindeki tesisler sorunsuz olarak nitelendiriliyor. Zira İran, nükleer yakıt çubuklarını işlenmek üzere Rusya’ya gönderiyor. Böylelikle Rusya’nın nükleer yakıtı kontrol ettiği düşünülüyor.

Natanz’daki nükleer tesisler ise sorun olarak görülüyor. Çünkü bu tesislerde uranyum zenginleştirme işlemi yapılıyor. Bu nedenle, Amerika Birleşik Devletleri ile birlikte diğer Batı ülkeleri İran’ın nükleer silah üretmeyi planladığını öne sürüyor. Bu iddiaları reddeden Tahran hükümeti ise nükleer programın barışçı amaçlar için kullanacağına dair defalarca açıklama yaptı.

ABD'nin tepkisi

Amerikalılara göre İran belirli ülkeleri davet ederek, uluslararası toplumda fikir ayrılığı yaratmayı hedefliyor. Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığının bir sözcüsü bunun "akıllıca bir hile” olduğunu söyledi. Sözcüye göre İran'ın nükleer tesislerini Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) müfettişlerine açması belirleyici olacak.

İran’ın tartışmaları nükleer programına ilişkin müzakarelere bu ayın sonunda İstanbul’da devam edilmesi bekleniyor. İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad geçen hafta yaptığı bir konuşmada, nükleer programlarından taviz vermeyeceklerini vurgulamıştı.

Buna rağmen gözlemciler, İran’ın yine de uzlaşma yönünde bir adım atabileceğini belirtiyorlar. Görüşmelere ev sahipliği yapacak olan Türkiye’nin İran’a uzlaşma sağlanabilmesi için baskı yapabileceği tahmin ediliyor.

© Deutsche Welle

Haber: Steffen Wurzel / Çeviren: Jülide Danışman

Editör: Ahmet Günaltay