İstanbul'da "Yeşil Nokta Sistemi"

Mega kent İstanbul büyümeye devam edip, popülasyonu arttıkça, çevre temizliğine ilişkin önlemlerde de yeni düzenlemelere ihtiyaç duyuluyor. Atıkları “Yeşil Nokta Sistemine” göre, geri kazanım yoluyla ayıran ülkelerin önemli oranlarda enerji tasarrufu sağladığı gerçeğiyle faaliyet göstermeye çalışan, Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı, sistemin İstanbul’da farklı sebepler nedeniyle uygulanamadığını belirtiyor.

Konteynırlarından çöp toplayan insanlar, İstanbul’da herkes için tanıdık bir manzara. Kocaman el arabalarına bağlı çuvallarına şişe, plastik ve kağıt gibi atıklar dolduran insanlar, illegal yollarla topladıkları atıkları, yine illegal şekilde satıyorlar. En fazla para getiren ise sentetik atıklar. Eldiven kullanmadan tüm çöpleri karıştıran çöp toplayıcılar, şanslı günlerinde en fazla 20-25 lira kazanabiliyorlar. 50 yaşındaki Adem Güler de yıllardır çöp toplayarak yaşamaya çalışıyor. " Çöplerden antikalar ve altın dahi bulabiliyoruz, ancak değerini anlayamadığımız için ucuza elden çıkarıyoruz" diyen Güler, en fazla plastik atıklardan para elde edildiğini belirtiyor.

Adem Güler gibi çöp toplayıcılar, genelde eldiven kullanmadan çalışıyor ve yaptıkları iş illegal. Eldiven kullanmadıkları için da ciddi hastalık riskleri taşıyorlar.Yıllardır geçimini bu şekilde sağlayan insanlar, kazandıkları paranın bir sisteme dahil edilip, vergilendirilmesini istemiyorlar. Kıyafet ya da eldiven almak için de para harcamayı pek lüzumlu görmüyorlar. Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı kısa adıyla Çevko da, illegal yollarla çöp toplayanların olması ve yerel yönetimlerin de çöp arıtma ve geri dönüşümle ilgili ortak bir karar almaması gerekçesiyle verimli faaliyet gösteremiyor.

"Yeşil Nokta Sistemi"

Çevko 2002 yılında “Yeşil Nokta” markasının Türkiye’deki haklarını kazandı. 2005 yılında ise, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne uyum sürecinde, “Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” kapsamında Türkiye Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kuruluş ilan edildi. Faaliyetlerini yönetmeliğe bağlı olarak 2007 yılından beri yürürlükte olan yeni "Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği'ne"göre sürdüren Çevko, bilinçlendirme ve eğitim çalışmalarıyla, ambalaj üreticileri ve yerel yönetimler arasında da tampon görevi görüyor.

Çevko, Almanya’da da kullanılan, çöpleri ayırma sistemiyle, geri dönüşümü olan maddeleri ayırıp hem çevreye hem de enerji tasarruflarına imkan sağlayan sistemi uygulamaya çalışıyor. Yeşil nokta sistemiyle plastik, kağıt, karton ve ambalaj gibi maddeler ayrı çöplerde toplanarak daha hızlı ayıklanıyor ve bu maddelerden geri dönüşüm sağlanıyor.

Hastalık riski

İstanbul’da günlük ortalama 15 bin konteynır çöp üretilidiğini belirten Çevko Başkanı Mete İmer, çöp toplayan insanların hayatlarını tehlikeye atıklarını belirtti. "Çöp konteynırlarını eldivensiz bir şekilde karıştırmanın çok ciddi riskleri var. Bu kişilerin bir çoğunda hebatit var. Zaten ambalaj çöpler diğer atık çöplerle aynı konteynıra atıldığında, geri dönüşüm anlamında kullanılması mümkün olmuyor.” diyerek sürecin çöplerin illegal yollarla toplanması nedeniyle zorlaştığını belirtiyor.

Mete İmer, çöp toplayanların eldiven takmalarının, üniforma giymelerinin ve en önemlisi kendilerini bu iş için kayıt ettirmelerinin gerekli olduğunu belirtiyor. Çöp toplayarak ancak “günü kurtaran” kişiler ise buna pek yanaşmıyor. Çok sık karşılaşıldığı ve çöplerden geri dönüşüm yoluyla hem çevre temizliğine hem de enerji tasarrufuna katkı sağlandığı bilinci de çok hakim olmadığından, çöp toplayan kişiler çok yadırganmayan simalar oldu. İşsizlik, eğitim düzeyi gibi belirleyici etkenlerler nedeniyle de İstanbul’a göç eden bir çok insan bu yolla hayatını idame ettiriyor.

Adem Güler ve onun gibi çöp toplayarak hayatını geçindiren insanlar, bir gün çalışamamaktan korkuyor. Devletin “Yeşil Nokta Sistemini” uygulamaya koymasından endişe duyuyorlar. Görünen o ki; illegal yollarla çöp toplamaya karşı ağır yaptırımlar olmadığı sürece, yeşil nokta sisteminin yaygınlaşıp uygulanması İstanbul için çok kolay olmayacak.

© Deutsche Welle Türkçe

Killian Pfeffer / Çeviri: Gezal Acer

Editör: Ahmet Günaltay