İran yol ayrımında

İran’da gösterilerde şiddetin dozu artmaya başladı. Hafta sonu düzenlenen gösterilerde 13 kişi hayatını kaybederken, 20 kişi de yaralandı.

İran'ın en üst denetleme organı olan Anayasayı Koruyucular Konseyi ise yaptığı açıklamada, seçimde bazı usulsüzlükler olduğunu kabul etti. Geçen haftaki itirazları değerlendiren Konsey, 50 seçim bölgesinde bazı "düzensizlikler" belirlendiğini, ancak bunun Mahmud Ahmedinejad'ın zaferini etkilemeyeceğini kaydetti.

İran'da devam eden gösterilerde bir kadın protestocunun ölümünü aktaran video ise yankı yarattı. İsminin Nida olduğu bildirilen kadın göstericinin ölümü bir cep telefonu kamerasıyla an be an görüntülendikten sonra internete yüklendi.

İnternet forumlarında konuyla ilgili yürütülen tartışmalarda, 19 yaşındaki Nida'nın babasıyla birlikte gösterileri izlerken Ahmedinecad'a yakınlıklarıyla bilinen Basıcı milisleri tarafından öldürüldüğü ileri sürüldü. Videonun gerçekliği ve iddialar henüz doğrulanmadı.

İran'ın AB ülkelerinin Tahran Büyükelçilerini Dışişleri Bakanlığına çağırarak, AB ülkelerinin "içişlerine müdahalesini" protesto ettiği bildirildi. Çek Dışişleri Bakanı Jan Kohout, AB'nin amacının İran'ın içişlerine karışmak olmadığını belirterek, İran'ın bu hareketinin bir "yanlış anlama" olduğunu söyledi.

“Her şey Hamaney’in bilgisi dahilinde”

İran’da hükümetin tüm yasak ve tehditlerine rağmen gösteriler devam ediyor. Üstelik şiddetin dozu da giderek artıyor. Hafta sonu, Tahran’da yaklaşık 3 bin kişinin katıldığı gösterilerde halkın ve güvenlik güçlerinin üzerine rastgele ateş açıldı. Saldırıda 13 kişi hayatını kaybederken, 20 kişi de yaralandı. Protesto dalgasının giderek büyümesinin ülke için hiç de alışmamış bir durum olduğunu belirten İranlı gazeteci Ekber Ganji, seçim usulsüzlüklerinin dini lider Ayetullah Ali Hamaney’in bilgisi dahilinde önceden planlandığı görüşünde:

“İran iktidarı son 30 yıl içerisinde böyle bir protesto görmedi. Bu protestoları önceden de tahmin edemediler. Ayetullah Hamaney ve adamları, sonuçların ilân edileceğini, adayların seçimlere resmi olarak itiraz edeceğini, Anayasayı Koruyucular Konseyi’nin sonuçları onaylayıp her şeyin sona ereceğini düşündüler. Şu anki durumu kimse hesaba katmamıştı. Ne muhalefet ne de insan hakları savunucuları.“

Yabancı basın mensuplarına göz altı

İran’da göstericilere ve muhaliflere yönelik gözaltılar ise sürüyor. Hafta sonu 500’e yakın gösterici tutuklandı. İranlı gazetecilerden sonra yabancı basın mensupları da gözaltına alınmaya başlandı. Amerikan Newsweek dergisi, kendileri için çalışan ve Pazar günü gözaltına alınan Kanadalı gazeteci Maziyar Bahari’den hiçbir haber alınamadığını açıkladı. BBC’nin Tahran muhabiri Jon Leyne'den de ülkeyi terk etmesi istendi. Dubai merkezli El Arabiye kanalı da kendilerinden Tahran ofisinin kapatılmasının istendiğini duyurdu. Merkezi Paris'te bulunan Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü, gösterilerin başlamasından bu yana, 23 İranlı gazetecinin gözaltına alındığı bildirdi. Örgütün Genel Sekreteri Jean François Juillard, gelişmeleri endişeyle takip edenlerin başında geliyor:

“Gelişmeler çok önemli, çünkü bu İran’da haberlere sansür uygulanması yönünde çok ciddi yeni bir adım. Bu karar, bizim için sürpriz olmadı ancak çok endişeliyiz.”

Nida’nın videosu

Bu arada dün internette hızla yayılan bir video görüntüsü, İran'da yaşananların vahametini bir kez daha gözler önüne serdi. Adının Nida olduğu belirtilen genç bir kadının, kurşunlara hedef olarak yere yığılması ve kanlar içinde can vermesi, tüm dünyada büyük yankı yarattı. İnternet forumlarında ve uluslararası basında söz konusu genç kadın için "O, artık İran'daki direnişin Nida'sı oldu" türünden yorumlar yapıldı.

ABD Başkanı Barack Obama ise İran ile ilgili açıklamalarını sertleştirdi. Cumhuriyetçiler tarafından yeterince eleştirel olmamakla suçlanan Obama, bu kez daha açık konuştu.

İran yönetimine çağrıda bulunan Obama, halka karşı uygulanan şiddet dolu ve adil olmayan tüm hareketlere son verilmesini istedi. Gösteri ve ifade özgürlüğü gibi evrensel haklara saygı duyulması gerektiğini belirten Obama, “ABD, bu hakları kullanmaya çalışan herkesin yanındadır“ dedi.

Obama: “Oyuna gelmemeliyiz”

CBS televizyonuna konuşan ABD Başkanı, “İran yönetimi, uluslararası toplumdan saygı bekliyorsa, o zaman kendi halkının isteklerini kabul etmeli ve baskı yerine uzlaşı sağlanmalı” dedi ve ekledi:

“İstediğim son şey, bu tartışmaları ABD ile ilişkilendirmekten başka bir istekleri olmayan İran'daki bazı güçlerin eline koz vermek. Onlar da aynen böyle yapıyor. Bunu zaten bariz bir şekilde gördük. Bu oyuna gelmemeliyiz. İranlıların, kendi iradeleriyle seslerini duyurmak istedikleri gerçeği saptırılmamalı.”

Obama, Ahmedinejad’ın ilan edilen seçim zaferine karşı yapılan protesto gösterilerinin dışarıdan yönetildiğine dair molla rejimi tarafından dile getirilen suçlamaları da reddetti:

“İran’da sokaklara çıkan yüz binlerce insanın bir şekilde Batı’ya ve ABD’ye boyun eğdiği görüşü, sürekli denenen ve dikkatleri başka yöne çekmeyi amaçlayan eski bir taktik. Ancak bu işe yaramayacaktır.“

Beyaz Saray’dan yapılan yazılı resmi açıklamada da başka düşünceleri bastırarak ortadan kaldırmanın mümkün olmadığı belirtildi ve İran yönetiminin, tüm dünyanın gözünün üzerlerinde olduğunu anlaması gerektiği vurgulandı.

Merkel: “Oylar yeniden sayılsın”

İran'daki gelişmeler Almanya tarafından da kaygıya izleniyor. Almanya Başbakanı Angela Merkel'in Perşembe günü Washington'da Barack Obama ile yapacağı görüşmede en önemli konulardan birinin İran olması bekleniyor. Merkel, Tahran rejimine çağrıda bulunarak, oyların yeniden sayılması istedi:

"Oyların bir kez daha sayılması, sayımın şeffaf bir biçimde yapılması ve gerekirse uluslararası gözlemcilerle birlikte yapılması durumunda, şüphelerin betraraf edilebileceğine inanıyorum. İddialara açıklık getirilebilmesi için bunun, en iyi en iyi ve en basit yöntem olduğu kanaatindeyim.“

Almanya Dışişleri Bakanı Frank-Walter Steinmeier ise önemli bir dönüm noktasına gelindiğini ifade etti: "Durum kritik bir hale geldi. Bu nedenle şunu söylüyorum: İran bir yol ayrımına gelmiştir. Ya ortaya çıkan bu politik manzara, bütün siyasi aktörlerin katılımıyla yatıştırılır ya da gerginlik daha da tırmanır."


Derleyen: Başak Sezen

Editör: Murat Çelikkafa