İran raporu olumsuz: Yaptırımlar artabilir

BM Güvenlik Konseyi'nin, İran'a uranyum zenginleştirme çalışmalarını durdurması için verdiği süre dolarken, Uluslararası Atom Enerji Kurumu Başkanı Muhammed El Baradey raporunu yönetim kuruluna ve BM Güvenlik Konseyi'ne bir günlük gecikmeyle sundu.

Baradey'in raporunda, İran'ın uranyum zenginleştirme faaliyetlerini dondurmak yerine genişlettiği, Tahran’ın BM Güvenlik Konseyi’nin kararlarına uymadığı kaydedildi. Şimdi BM Güvenlik Konseyi'nin Tahran'a yönelik yaptırımlarını sertleştirmesi gündemde.

"İran'ın BM Güvenlik Konseyi’nin 1737 sayılı kararının hiçbir gereğini yerine getirmediğini" belirten raporda "İran'ın anlaşmalar uyarınca UAEK ile yapması gereken şeffaf işbirliğine de uymadığı" yer aldı.

El Baradey, İran'ın nükleer programına ilişkin hazırladığı kapsamlı raporunda ayrıca şu tespitlerde bulundu: “İran'daki pilot zenginleştirme tesisindeki faaliyetler ve sınai destekli zenginleştirme tesisinin inşası da sürdürülmektedir. İran, sahip olduğu santrifüj dizimlerini de sınai ölçekli tesise yerleştirmiştir. Tahran yönetimi, ağır su bağlantılı projelerine de devam etmektedir. Ülkedeki ağır su araştırma reaktörünün inşaatı da sürmektedir."

Askeri yaptırım kapsam dışı

Raporunda kişisel bir yorum veya öneri yapmayan El Baradei, "Uluslararası kamuoyunun uzun süredir yanıt beklediği, açık bazı soruların yanıtlanması konusunda da İran yönetiminin herhangi bir girişimde bulunmadığını" kaydetti.

Güvenlik Konseyi 23 Aralık 2006 tarihinde İran’ın nükleer programına ilişkin olarak verilen ilk ültimatomun süresinin dolmasının ardından, Tahran’a 60 günlük bir süre daha tanımıştı. Bu süre Çarşamba günü sona erdi.

BM Güvenlik Konseyi’nin kararı, BM Sözleşmesi’nin 7. bölümünün 41. maddesi uyarınca İran’a yönelik yaptırımların sertleştirilebileceğini öngörüyor. 4. madde ekonomik ve diplomatik yaptırımları kapsıyor, ancak askeri müdahele seçeneğini dışarıda bırakıyor.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Tom Casey, raporun sunulmasının ardından “İran yönetimi ve İran halkını önemli bir fırsatı kaçırdıklarını” söyledi. Casey, BM Güvenlik Konseyi’nden yaptırımların sertleştirilmesi yönünde karar çıkacağına emin olduğunu da belirtti, ancak ayrıntı vermekten kaçındı.

BM Genel Sekreteri Ban endişeli

İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad, Salı günü Tahran'ın uranyum zenginleştirme programını, yalnızca aynı programı olan Batı ülkeleri de aynı adımı atarsa durdurmaya hazır olduğunu söylemişti. Ahmedinejad, BM Güvenlik Konseyi'nin, uranyum zenginleştirme çalışmalarını durdurması için İran'a verdiği 60 günlük sürenin dolduğu Çarşamba günü de Tahran'ın nükleer faaliyetlerinin süreceğini yinelemişti.

Resmi ziyaret için Avusturya'nın başkenti Viyana'da bulunan BM Genel Sekreteri Ban Ki Moon, İran'ın nükleer programına ilişkin gelişmelerden "ciddi endişe duyduğunu" söyledi. İran'ın nükleer programına ilişkin sorunun çözülebilmesi için, İran ve Batı arasında kesilen görüşmelerin yeniden başlatılması gerektiğini belirten Ban, "Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Muhammed El Baradey'in de kendisine, Güvenlik Konseyi’nin İran nükleer dosyasını yeniden görüşmesi önerisinde bulunduğunu" söyledi.

Almanya’nın başkenti Berlin’de bir araya gelen Almanya Dışişleri Bakanı Frank-Walter Steinmeier ile Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un da gündeminde İran konusu vardı. İran'la yaşanan nükleer kriz ile ilgili olarak ABD Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice ve AB Ortak Savunma ve Dış Politika Yüksek Temsilcisi Javier Solana ile de görüştüğünü ifade eden Steinmeier, İran'ın uluslararası camiayla işbirliği yapmaya karar vermesini beklediklerini belirtti.

Hindstandan'dan satış yasağı

Raporur sunulmasından önce ise Hindistan İran'a, nükleer programında kullanabileceği malların ihracatını yasakladı. BBC'nin haberine göre, Hintli ticaret yetkilileri, bu yasağın, uranyum zenginleştirilmesinde kullanılabilecek herhangi bir şeyin İran'a doğrudan ya da dolaylı ihraç edilmesini önleyeceğini kaydetti. Bu yasağın, BM Güvenlik Konseyi'nde geçen yıl alınan karara uyun olduğu belirtildi.

İran, Pakistan ve Hindistan, geçen ay, İran gazının 7 milyar dolarlık boru hattıyla taşınması için bir fiyat formülü üzerinde anlaşmıştı. 2 bin 600 kilometre uzunluğundaki boru hattıyla ilgili 1994'te başlanan görüşmeler, anlaşmazlıklar yüzünden tamamlanamamıştı.