1. İçeriğe git
  2. Ana menüye git
  3. DW'nin diğer sayfalarına git

İran nükleer programından geri adım attı

Jörg Pfuhl15 Kasım 2004

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı denetçileri İran’ın nükleer programına ilişkin son kontrolleri yapmak üzere İran’a giderken, Tahran’dan, uranyumun zenginleştirilmesine ilişkin tüm çalışmaların erteleneceği bildirildi. Avrupalılar bu adımı kendi başarıları olarak görüyorlar.

https://p.dw.com/p/Ab49
İran'ın İsfahan'daki tesislerinde uranyum zenginleştiriliyor.
İran'ın İsfahan'daki tesislerinde uranyum zenginleştiriliyor.Fotoğraf: AP

Tahran hükümetinin Ulusal Güvenlik Danışmanı Hasan Ruhani’nin yaptığı açıklamanın tam ayrıntıları belli olmasa da İran, Viyana’ya nükleer silah üretimine yönelik uranyumun zenginleştirilmesi planlarından vazgeçtiğini bildirdi. Aynı zamanda uranyumun zenginleştirilmesine yönelik tüm hazırlıklar, uran madeninin hazırlanması ve sentrifüj yapımı da durdurulacak. İran’ın nükleer programının geri kalanına ise dokunulmayacak. Tahran gelecek yıllarda yarım düzine nükleer reaktör inşası planlıyor. Nükleer silah yapımına işaret eden uranyumun zenginleştirilmesi programından vazgeçtiği sürece, nükleer tesis inşası için Avrupalılar'dan yardım alması mümkün.

BM Güvenlik Konseyi'nde İran oturumu

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı denetçileri, İran’daki kontrollerinde uranyumun zenginleştirilmesi çalışmalarını gerçekten durdurduğuna kanaat getirirlerse, o zaman Tahran BM Güvenlik Konseyi’nin gündemine gelmekten kurtulacak. ABD, İran’ın nükleer programının BM Güvenlik Konseyi’nde görüşülmesini ve 25 Kasım’daki Atom Enerjisi Ajansı toplantısında yaptırımlara karar verilmesini istiyordu.

İran’ın uranyumun zenginleştirilmesinden vazgeçtiğini açıklamasından sonra Avrupa Birliği ile kapsamlı bir işbirliği başlatılacak. Almanya, Fransa ve İngiltere, İran’ı askeri operasyonlar yerine ticaretle kontrol altında tutmak istiyor. Bu ticarette İran’ın güvencesi ise, nükleer tesisleri için ihtiyaç duyduğu uranyum çubuklarını Avrupa ülkelerinden alabilecek olması. Bunun yanısıra, Dünya Ticaret Örgütü üyeliği için destek ve insan hakları, terörle mücadele ve İsrail konularında yakınlaşma sağlanması halinde Avrupa Birliği ile kapsamlı bir ticaret ve işbirliği anlaşması öngörülüyor.

Hedef, Tahran'ın statüsünü yükseltmek

Brüksel’in hedefi, Tahran’ın statüsünü sağlanacak ilerlemeye göre yükseltmek. Amerikalılara göre ”Şeytan Ekseni” içinde yer alan bir ülke olmaktan, uluslararası topluluğun saygın bir üyesi haline gelmek için daha alınması gereken uzun bir yol olsa da Avrupalılar'ın niyeti, bu yolu diplomasi ile aşmak. Uranyumun zenginleştirilmesinin durdurulması atılan ilk adım. Öte yandan İran tamamen vazgeçmeden değil, ertelemeden söz ediyor. Tahran yönetimi daha önce de benzer bir söz vermiş ancak bir yıl önce zenginleştirme işlemini başlatmıştı.

ABD’nin Avrupalılar'ın Tahran yönetimi ile bu uzlaşmasını kabul edip etmeyeceği de ayrı bir sorun. Nükleer programı nedeniyle müdahale edilmeyeceğine dair garantiyi İran’a sadece Amerika Birleşik Devletleri verebilir. Tahran yönetimi aynı zamanda Avrupalılar'la uzlaşmayı zayıflık olarak gören sertlik yanlıları ile mücadele etmek zorunda. Bu mücadelenin yakında başlayacak olan İran'daki Devlet Başkanlığı seçimleri kampanyasında da etkili olması bekleniyor.