İran'ın nükler programlarında uzlaşma

Susanne Glass

ABD ile Avrupa ülkeleri arasındaki görüş ayrılıkları yüzünden, geçen hafta yapılan iki buluşmadan da sonuç alınamamıştı. Ama Viyana kulislerindeki gizli diplomasi bütün hızıyla devam etti ve öğrenildiği gibi mutabakata da varıldı. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı yetkili kurulunun bugünkü toplantısından önce bir açıklama yapılarak, İran’ın nükleer politikasıyla ilgili anlaşmazlığa çare bulunduğu duyuruldu. Batılı devletlerin üzerinde anlaştıkları ortak karar tasarısı bugün guvernörler kurulunda görüşülüp onaylanacak.

Bu kararda, atom silahlarının yayılmasını önleme anlaşmasının İran tarafından ihlal edildiğinin saptanması durumunda başvurulacak müeyyideler yer alıyor. ABD, BM Güvenlik Konseyi’nin devreye sokulmasını istemekteydi. Bu talebe ortak karar tasarısında yer verilmiyor. İran’ın ABD’nin sertlik yanlısı tutumunun aksine, yakınlaşma ve yumuşak adımlarla taviz vermeye ikna edilebileceğini savunan Avrupa ülkeleri böylece diplomatik bir başarı elde etmiş oldular. Tahran yönetimi de Avrupa ülkelerinin Ekim ayındaki arabuluculuk girişiminden sonra işbirliğine yakın olduğunu gösteren bir tutum içine girmişti.

Atom silahı iddiaları asılsız

İran’ın atom bombası imal etmekte olduğu, hatta atom bombası bulundurduğu şeklindeki Amerikan iddiasının asılsız olduğu Atom Enerjisi Ajansı tarafından teyid edilmiş ancak aynı raporda İran’ın yıllardır nükleer geliştirme programını perdelemeye çalıştığı ve atom silahlarının yayılmasını önleme anlaşmasını defalarca ihlal ettiği de dile getirilmişti. Son bilgilere göre İran’ın 18 yıldır düşük miktarda plütonyum ve zenginleştirilmiş uranyum üretmeye çalıştığı tahmin ediliyor.

Tahran yönetimi sadece enerji üretiminde kullanılabilecek vasıfta uranyum elde ettiğini savunurken Atom Enerjisi Ajansı, İran’da hazırlanan uranyumun atom bombası yapımında kullanılabileceğini saptamıştı. Zenginleştirilmiş uranyumun Pakistan, Çin ya da Rusya kanalıyla İran’ın eline geçmiş olabileceği şüphesi üzerine başlatılan incelemeler elan devam ediyor.

İran'ın ek protokolü imzalaması şart

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı İran’dan, nükleer tesislerde kapsamlı denetleme yapılabilmesine imkan tanıyan ek protokolü imzalamasını bekliyor. Tahran yönetimi guvernörler kurulundan karar çıktıktan sonra protokole onay vereceğini açıklamıştı.

Atom Enerjisi Ajansı uzmanları, ‘ABD’nin isteğine göre BM Güvenlik Konseyi devreye sokulsaydı İran protokolü onaylamazdı’, diyorlar. Batılı diplomatların Viyana’da vardıkları uzlaşma, İran’a da prestij kaybına uğramadan anlaşmazlığı atlatma kapısını aralıyor. İran hükümetinin Viyana’daki temsilcileri de bu tespiti doğrulamakta sakınca görmüyorlar.