Günter Grass'ın ardından

Nobel Edebiyat Ödüllü yazar savaş sonrası döneminin en önemli yazarlarından kabul ediliyor. Politik kimliğiyle de öne çıkan Grass‘ın, Nasyonal Sosyalizm dönemi ve güncel politikada Almanya’nın sorumluluğu üzerine yaptığı eleştiriler büyük yankı uyandırmıştı.

Grass 16 Ekim 1927’de Doğu Prusya bölgesinde doğdu. Bugün Polonya sınırları içinde yer alan Danzig-Langfuhr‘da (bugünkü adıyla Gdansk-Wrzeszcz) yetişti. Gençliğinde Hitler Gençliği üyesiydi ve organizasyonun korosunda şarkı söylüyordu. İlk öyküleri de ‘‘HJ‘‘ isimli Hitler Gençliği gazetesinde yayımlandı.

Grass sonraları, ailesinden uzaklaşmak amacıyla gönüllü olarak orduya yazıldığını söylemişti. Grass, 1944’te henüz 17 yaşındayken Nazi SS birliklerine (Waffen-SS) çağrıldı. Savaşın sonlarına doğru yakalanarak bir Amerikan savaş esirleri kampına gönderildi.

Ünlü yazar savaştan sonra, Düsseldorf’ta grafik ve heykeltraşlık öğrenimi gördü. Daha sonra Berlin ve Paris’te yaşayan yazar bu şehirlerde sergiler düzenledi. Hayatı boyunca sanatla iç içe yaşayan Grass, kitaplarının kapaklarını da kendisi tasarlıyordu.

1950’lerde Grass tamamen edebiyata yöneldi. 1955’te dikkatini cezbeden ‘‘Grup 47‘‘ isimli yazarlar birliğinin bir toplantısında o tarihte henüz yayınlanmamış romanı ''Teneke Trampet''ten (Die Blechtrommel) iki bölüm okudu.

1959’da yayınlanan ''Teneke Trampet'' yazarın uluslararası alanda tanınmasını sağladı. Roman, 1979’da Volker Schlöndorff tarafından sinemaya uyarlandı. Grass, Danzig Üçlemesi’ni oluşturan diğer iki romanda da bu kitapta olduğu gibi Nazi Almanyası’nı ve Almanya'nın soykırım suçlarını ele aldı. Ünlü yazar, Almanları mütemadiyen Nasyonal Sosyalizm’in suçlarıyla yüzleşmeye çağırdı.

Grass siyasi olarak da aktifti ve Almanya-Polonya dostluğu için çeşitli girişimlerde bulundu. 1960’larda parti üyeliği olmaksızın Sosyal Demokrat Parti’nin (SPD) seçim kampanyalarına katıldı. Parti üyeliği yalnızca 1982’den 1992’ye kadar sürmesine rağmen hayatı boyunca SPD’yi desteklemeye devam etti.

1995’te edebiyat eleştirmeni Marcel Reich Ranicki‘nin, Grass’ın ‘‘Uzak Tarla‘‘ (Ein Weiteres Feld) isimli romanını yırttığı fotoğraf oldukça konuşuldu. 1848’den duvarın yıkılışına kadar Almanya tarihini mercek altına aldığı siyasi roman, Grass’ın ‘‘tarihi çarpıttığı" gerekçesiyle ağır eleştirilere maruz kaldı.

Bu romanın yayımlanmasından dört yıl sonra Grass, Nobel Edebiyat Ödülü’nün sahibi oldu. Ödül komitesi'nin gerekçe metninde yazarın ''tarihin unutulmaya yüz tutmuş yanlarını resmeden eğlenceli öyküleri'' nedeniyle bu ödüle layık görüldüğü ve ''Teneke Trampet''in 20. yüzyılın ölümsüz eserlerinden biri olarak kalacağı belirtildi.

2002’ye gelindiğinde ise Grass yeni bir başarıya imza attı. Wilhelm Gustloff gemisinin 1945 yılında Sovyetler Birliği tarafından batırılışını konu edinen ''Kanser Yolunda'' (Krebsgang) romanı büyük ses getirdi. Eleştirmenler Grass’a bu zor konuyu ele alma cesaretinden dolayı övgüler yağdırdı.

2006’da yayımlanan otobiyografisi ‘‘Soğanı Soyarken‘‘ (Beim Häuten der Zwiebel) ise Almanya’da yeni tartışmalara neden oldu. Zira, bu biyografide Grass 1944’te SS mensubu olduğunu ilk kez açıkladı. Grass bu nedenle eleştirmenlerin etik değerleri ve inandırıcılığına yönelttikleri eleştiri oklarına hedef oldu.

Grass, 2007’de 80. yaş gününde ''büyük yazar'' unvanını geri kazanmıştı. Ne var ki 2012’nin Nisan ayına gelindiğinde ‘‘Söylenmesi Gerekenler‘‘ başlığıyla Alman gazetesi Süddeutsche Zeitung’da yayımlanan İsrail’i eleştirdiği şiiri Grass’a yöneltilen ‘‘politik bilinçten yoksun olma‘‘ ve antisemitistlik suçlamalarına neden oldu.

Grass, 2013 yılının Aralık ayında ABD Gizli Servisi’nin gözetleme skandalına karşı ''Writers Against Mass Surveillance" (Yazarlar Kitlesel Gözetlemelere Karşı) başlığıyla yayımlanan bildiriye imza atanlardan oldu. Ünlü yazar, 87 yıllık yaşamı boyunca ‘‘muhalif‘‘ duruşunu korudu. © Deutsche Welle Türkçe