Ekonomik kriz insan haklarına darbe vuracak

Raporun açıklanması dolayısıyla Londra'da basın toplantısı düzenleyen Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International) Genel Sekreteri Irene Khan, dünyanın sosyal, siyasi ve ekonomik açıdan henüz ortaya çıkmamış insanlık krizlerinin tetiklediği bir saatli bombanın üzerinde oturmakta olduğunu savundu. Khan, ekonomik krizin yeni bir şiddet dalgasını beraberinde getireceği uyarısında bulundu.

Ekonomik kriz en çok Afrika'yı vuracak

Uluslararası Af Örgütü'nün 2008 raporunda ekonomik krizin dünya genelinde insan hakları ihlallerini artıracağı uyarısında bulunularak, krizin 50 ila 90 milyon insanı daha yoksulluğun pençesine sürükleyeceği tespiti yapıldı. Krizin özellikle Afrika kıtasında insan hakları ihlallerinin daha da kötüye gitmesine sebep olacağı belirtildi. Senegal ve Çin örnekleri verilerek, Senegal'de halkın gıda fiyatlarının zamlanmasını protesto etmek için, Çin'de ise mevsimlik işçilerin kriz yüzünden işlerinin azalmasına karşı düzenlediği gösterilere sert müdahale edildiği hatırlatıldı. Raporda ayrıca dünya üzerinde halkın üçte ikisinin hakkını aramak ya da haksızlıklara karşı mücadele etmek için yargıya başvurma şansından mahrum olduğu bilgisine yer verildi.

Düşünce özgürlüğü ihal ediliyor

Af Örgütü, inceleme yapılan 157 ülkeden 81'inde düşünce özgürlüğünün ihlal edildiğini duyurdu. Raporda, 50 ülkede insanların düşünceleri yüzünden cezaevine konulduğu, aralarında Almanya'nın da bulunduğu 27 ülkede ise mültecilerin, işkence, baskı ya da ölüm cezası tehdidine rağmen geldikleri ülkelere gönderildiği vurgulandı.

Almanya'ya sınırdışı ve işkenceye göz yumma eleştirisi

Af Örgütü, Almanya'da özellikle sınırdışı uygulamasını eleştirdi. Raporda, Alman Federal İçişleri Bakanlığı'nın, işkence uygulanan ülkelerin verdiği 'diplomatik güvence'yi, mültecilerin bu ülkelere sınırdışı edilmesi için yeterli gördüğüne dikkat çekildi. Af Örgütü, bu güvenceye rağmen birçok mültecinin sınırdışı edildikten sonra işkenceye maruz kaldığını ifade etti. Bunun yanı sıra Alman güvenlik güçlerinin, işkencenin uygulandığı ülkelerdeki sorgulara katılması da eleştirildi. Raporda buna örnek olarak, Alman yetkililerin, kamuoyunda 'Sauerland Grubu' olarak bilinen, Almanya'da terör saldırıları planlamakla suçlanan kişiler hakkında açılan dava kapsamında Özbekistan'daki bazı zanlıların sorgusuna katılması gösterildi.

Romanlar baskı altında

Raporda ayrıca AB üyesi bazı ülkelerde de insan hakları ihlalleri yapıldığı vurgulandı. Uluslararası Af Örgütü, özellikle İtalya, Çek Cumhuriyeti ve Macaristan'ı, Romanların eğitim, çalışma, sağlık sisteminden yararlanma ve ev bulma hakını kısıtlamakla suçladı.

Bunun yanı sıra geçen yıl 67 bin mültecinin deniz yoluyla AB ülkelerine sığınmayı denediği, ancak çoğunun geldikleri gemi ya da teknelerin batması sonucu öldüğü belirtildi. Yine deniz yoluyla İtalya'ya gelen mültecilerin iltica talebinde bulunmalarına fırsat tanınmaksızın Libya'ya geri gönderildiği belirtildi. Raporda, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Yunanistan, Macaristan, Litvanya ve Letonya'da eşcinsellere yönelik uygulamalar eleştirildi.

Afganistan kanayan yara

Amnesty International, geçen yıl Afganistan'da radikal dinci Taliban'a yönelik operasyonlar nedeniyle ABD'yi de eleştirdi. Raporda, Afganistan'daki Bagram Askeri Üssü'ndeki tutukluların kötü koşullar altında tutulduğu eleştirisini dile getirdi. Afganistan'da işkencenin gündelik hayatın bir parçası haline geldiği kaydedilen raporda, eleştirel yazılar yazan gazetecilerin tutuklanma ya da öldürülme tehlikesi yaşadığı belirtildi. Afgan kadınların aile içi şiddete, tecavüzlere ve zorla evlenmeye maruz kaldığı da raporda yeralan bir başka tespit.

Türkiye bölümü

Uluslararası Af Örgütü'nün 405 sayfalık raporunda Türkiye'ye de 3,5 sayfalık bölümde yer verildi. Örgüt, iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi ile muhalefetteki Demokratik Toplum Partileri hakkında açılan davaları eleştirdi. Anayasa Mahkemesi'nin üniversitelerde başörtüsünün serbest bırakılmasını öngören Anayasa değişikliğini iptal etmesinin eleştirildiği raporda, Ergenekon davasına da yer verildi.

Raporda, terörle mücadele kapsamında gelişen bazı olaylarda ''taciz, fiili saldırı ve mülke saldırı dahil olmak üzere belirsiz kişiler ve grupların Kürt kökenli Türk vatandaşlarını hedef alan'' saldırılarda artış görüldüğü belirtilirken, Balıkesir'in Ayvalık ilçesine bağlı Altınova beldesinde birkaç gün süren olaylar buna örnek gösterildi.

Af Örgütü karakol ve cezaevinde işkenceye gördüğü iddia edilen Engin Çeber'e de değinerek, dönemin Adalet Bakanı Mehmet Ali Şahin'in Çeber'in ailesinden özür dileyerek bir ilke imza attığı ifade edildi. Bunun yanı sıra Türkiye'de insan hakları ihlallerinin devam ettiği ifadesine yer verildi.

Derleyen: Hülya Topçu (rtr, aa)

Editör: Murat Çelikkafa