Cenevre'de Biyolojik Silahlarla Mücadele Konferansı

Biyolojik Silahlarla Mücadele Sözleşmesi kağıttan bir kaplan olma özelliğini sürdürüyor. Şimdiye dek 146 devlet bu sözleşmenin altına imzasını attı ve biyolojik savaşta kullanılabilecek hiçbir madde geliştirmeme, üretmeme ve de stoklamamayı taahhüt etti. Ne var ki bugüne kadar hala bu yükümlülüklere ne ölçüde sadık kalındığını denetleyecek bir mekanizma geliştirilmedi.

Teftişlerden, merkezi bir kontrol dairesinin kurulmasına ve enformasyon toplanmasına dek pekçok konuda yıllarca sözleşmeye bir ek protokol eklenmesi için pazarlıklar sürmüş, ancak ABD'nin direnişi yüzünden tam anlamıyla yürürlüğe konulamamıştı. Sonuçta, geçen yılki Cenevre Konferansı'nda da kontrol mekanizmaları meselesi rafa kaldırılmıştı. Bugün başlayan konferansta ise 2006 yılında düzenlenecek bir sonraki izleme konferansına kadar en asgari müştereklerde uzlaşmaya varılmasından öte bir sonuç beklenmiyor.

"Ek protokol komada"

BM Silahsızlanma Enstitüsü'nün Direktörü Patricia Lewis hayli karamsar. Sözleşmenin kontrol mekanizmalarını devreye sokacak olan ek protokolünün şu an komada olduğunu, sadece birkaç önlem sayesinde hayatta tutulmaya çalışıldığını belirten Lewis, "Hatta bazıları ek protokolün bitkisel hayata girdiğini ama henüz kimsenin makinaların fişini henüz çekmediğini söylüyor" dedi.

BM Silahsızlanma Enstitüsü'nün direktörü bugün Cenevre'de başlayan yıllık konferansda da Biyolojik Silahlarla Mücadele Konvansiyonu'nun ek protokolünü öldürmeyecek, ama komadan çıkmasına da imkan tanımayacak önlemlerin masaya yatırılacağı kanısında. Örneğin, biyolojik silah olarak kullanılabilecek virüslerin tehlikeli ellere geçmesini önlemek için ulusal yasalara önleyici maddeler eklenmesi gündemde.

Konferanstan nasıl bir sonuç çıkacağı belirsiz

Patricia Lewis, katılımcıların sonuçları 2006 yılındaki izleme konferansına kadar olduğu gibi bırakıp sonra mı karar vereceklerine, yoksa önümüzdeki yıl bu konuyu görüşmek üzere buluşup atılan adımları büyüteç altına mı alacaklarına şimdi oturup karar vermek zorunda olduklarını söylüyor.

Yani, Cenevre'deki buluşmanın ne anlama geldiği bile belirsiz. ABD ve diğer bazı devletler, yıllık toplantıdan uluslararası bir kontrol mekanizmasının geliştirilmesine kapı açacak bir karar çıkmasını engellemeye çalışıyorlar. Öte yandan, Lewis ve sivil toplum örgütleri ise bizzat bu nedenle uzun vadede komaya girdiği sanılan hastanın yeniden hayata dönebileceği umudundalar. BM Silahsızlanma Enstitüsü Direktörü şöyle diyor:

"Sözleşme dişini geçiremiyor. Biyolojik silahlar yayılıyor, teknoloji hızla değişiyor. Acilen kontrollerin devreye sokulmasına ihtiyaç var. Ve bu ihtiyaç bir gün öyle bir noktaya varacak ki, adım atmak kaçınılmaz hale gelecektir."