Bulgaristan'daki nükleer santral kaygı yaratıyor

Avrupa’da bir zamanlar büyük hayalleri olan fakir bir çocuk vardı. Bu sıra dışı çocuk, alışılmadık bir oyuncakla, nükleer maddelerle oynamak istiyordu...

Bu hikâyenin kahramanı, nükleer enerji alanında önemli bir yol almış olan küçük bir Balkan ülkesi Bulgaristan. Gerçekten de Bulgaristan görece kısa bir süre içinde elektrik üretiminde kullanılmak ve bundan kâr sağlamak üzere altı nükleer reaktör inşa etti. Ve ülke uzun süre ürettiği fazla elektrikten kazanç elde etmeyi başardı. Örneğin, ekonomik canlanmanın yaşandığı Türkiye yıllardan beri Bulgaristan’dan aldığı elektriği kullanıyor. Bulgaristan, Güney Doğu Avrupa’da elektrik ihracatı alanında kendine uzun zaman önce sağlam bir yer edindi.

Bulgaristan'daki reaktörler güvenli değil

Ancak, Bulgaristan’ı mutlu hikâyesi burada sona eriyor. Zira inşa edilen altı reaktörden bugün sadece ikisi hizmete devam edebiliyor. İnşa edilen ilk iki reaktörün faaliyetleri 2003 yılının başında durduruldu. Sovyet yapımı WWER 440/230 tipi olan diğer ikisinin faaliyetlerine ise, Bulgaristan’ın Avrupa Birliği’ne üye olmasının ön koşulu olarak 2007 yılında son verildi. Bugün, 1000 Megavat kapasitesinde modernize edilmiş WWER serisinden iki reaktör elektrik üretimini sürdürebiliyor. Ancak, bu reaktörler de yeterince güvenli görünmüyor. 2006 yılının ilkbahar aylarında 5. ünitede yaşanan teknik arıza bunun kanıtlarından biri. Bulgaristan Nükleer Düzenleme Kurumu eski Başkanı Georgi Kasçiev, bu arızayı “fren tutmayan bir aracı tam gaz kullanmaya” benzeterek, Kasçiev, “gerçekte reaktörün acil duruma karşı herhangi bir koruma mekanizması olmaksızın çalışıyor” demişti.

Santralin eski çalışanın iddiaları

Kozloduy santralinde yaklaşık 17 yıl boyunca bilirkişi olarak raporlar hazırlayan nükleer fizik uzmanı Georgi Kotev ise yeni suçlamalarda bulunarak, santralin güvenliği tehdit ettiğini savundu. Kotev, kullanılan nükleer hammaddenin kalitesiz olduğunu ileri sürdü.

“Bildiğimiz bir hammadde kullanmadığımız için her şey olabilir” diyen nükleer fizik uzmanı Kotev, hayatının tehlikede olduğunu düşünerek, bir süre önce Bulgaristan’ı terk etti. Kotev, ülkede kimseye sözünü dinletemediği için, Kozloduy nükleer santralindeki yolsuzluk iddialarını internet aracılığı ile duyurmaya çalışıyor. “Kullanılan nükleer hammaddenin değiştirilmesinin benim için tek bir nedeni olabilir – mali çıkar” diyen Kotev, Kozloduy nükleer santralinde bir Rus şirketin ürettiği düşük kalitedeki yakıtın kullanılabileceğini belirtiyor. En kötü olasılığı da göz önünde bulunduran Kotev, bu maddenin geri dönüşüm sonucu elde edilmiş olabileceğini ve bu nedenle riskin artabileceğini belirtiyor.

İddialar reddedildi

Kozloduy nükleer santralinin eski müdürü İvan İvanov ise Kotev’in suçlamalarını reddediyor. İvanov, kullanılmaya başlanan yeni nükleer hammaddenin güvenlik için her hangi bir sorun teşkil etmeyeceğinden emin. İvanov, "Ailem nükleer santralin 5 kilometre uzağında oturuyor. Güvenliği tehdit eden bir maddenin sevkiyatı için imza atmayacağımı bilirler" diyor.

Madde incelenmek üzere ilgili kurumlara gönderildi

Bu arada, Kozloduy yönetimi kullanılan hammaddenin bağımsız bir şekilde incelenmesi için Bulgaristan Nükleer Düzenleme Kurumu’na başvuruda bulundu. Sofya merkezli kurumun Müdürü Sergey Tsotşev, meseleyi açıklığa kavuşturmak istediklerini vurguladı. Tsotşev, bunun için de uluslararası bir organizasyonun temsilcilerini davet etmeyi ve bu maddenin içinde geri dönüştürülmüş uranyum olup olmadığının belirlenmesini istediklerini kaydetti.

Merkezi Viyana'da bulunan Uluslar arası Atom Enerjisi Ajansı yetkilileri, Deutsche Welle'ye yaptıkları açıklamada, kendilerine böyle bir yazı ulaştığını doğruladı. Ancak, böyle bir maddenin içeriğinin belirlenmesi Ajansın görevleri arasında bulunmadığı için, yazının özel bir şirkete iletildiği belirtildi.

Bulgaristan yeni nükleer santraller planlıyor

Nükleer fizik uzmanı Georgi Kotev, gerçek ortaya çıkana kadar, zorunlu sürgün hayatına devam etmek zorunda. Bulgar hükümeti ise nükleer santrallere olan ilgisini sürdürüyor. Zira Kozloduy'a yaklaşık 100 kilometre mesafede yeni bir nükleer santralin kurulması planlanıyor. Belene'de yeni bir santralin kurulması planlarına 1985 yılında başlandı. Ancak, çevreci grupların protestoları, mali sıkıntı ve güvenlik kaygıları nedeniyle inşaat 1992 yılında durduruldu. 10 yıl sonra ise rafa kalkan planlar, tekrar gün ışığına çıktı ve 2004 yılında da yeni bir santralin yapılması karara bağlandı.

Kısacası, nükleer maddelerle oynamayı seven çocuğun hikâyesi devam ediyor.