Bangledeş'te sular zehir saçıyor

33 yaşındaki Yahya beş yıldan beri düzenli olarak Ramganj’dan 80 kilometre ötedeki Dakka’ya geliyor. Bangladeş’in başkentindeki “Community Hastanesi” doktorları kemoterapi uygulayarak, Yahya’yı yaşatmaya çalışıyor. Genç Bangladeşli, yaklaşık 20 yıldır, arsen zehirlenmesinin sonuçlarından çekiyor.

Fakat hastalığının nedenini öğrenmesinin uzun zaman aldığını söyleyen Yahya “1988 yılından beri cildimdeki sorunlardan dolayı tedavi görüyordum. Kimse sorunun nedenini bilemiyordu. 1997 yılında kanser teşhisi kondu. Ama ancak ondan sonra bütün bunların nedeninin, içme suyundaki arsen olduğu anlaşıldı. Artık ne okuyabiliyor, ne de çalışabiliyorum. Geleceğim yok” diye konuşuyor. Yahya’nın 50’den fazla komşusu da hasta. Hepsinin aynı kuyunun suyunu kullandığını belirten Yahya, “Suyun zehirli olabileceği hiçbirimizin aklına gelmedi“ diyor.

Kansere neden oluyor

“Dakka Community Hastanesi” tüm ülkeden en ağır vakaları kabul ediyor. On yıldan beri, birçok hastalığın nedeni biliniyor. Uzman doktorlardan Probirkumar Banerjee, artık vakaları erken teşhise çalıştıklarını belirtiyor. Vakaların çoğunda önce cilt rahatsızlıkları olduğunu belirten Banerjee, “Sonra solunum güçlükleri başlıyor ve kanser ortaya çıkıyor. Fakat arsen zehirlenmeleri önce hep ciltte ortaya çıkıyor. Bunu belirlemeye çalışıyoruz. Tüm ülkede teşhis merkezlerimiz var. Oralarda hastalıklar belirlenebilirse, hızla tedavi edebiliyoruz” diyor.

Sorunun kökeni 30 yıl öncesinde yatıyor. O tarihte tüm dünya, kanlı bağımsızlık savaşından yeni çıkan Bangladeş’teki dehşetli temizlik sorunundan sarsılmıştı. Kalkınma yardımlarıyla dev bir kuyu açma programı gerçekleştirildi. Bunun başını da BM Çocuklara Yardım Örgütü, UNICEF çekti. İyi niyetle hareket ettiklerini belirten UNICEF’in su uzmanı Şefikul İslam, “Temiz içme suyu sağlamak için kuyular açmak istiyorduk. Çünkü 70’li yılların başında kirli içme suyundan kaynaklanan birçok ishal ve kolera salgınları vardı. Binlerce çocuk ölüyordu” diyor.

Kuyuların yarısı zehirli

Bangledeş’te 70’li ve 80’li yıllarda 10 milyon kuyu açıldı. Suyun doğal arsen içerip içermediği ise incelenmedi. Ancak komşu Hindistan’da ilk arsen zehirlenmeleri ortaya çıktıktan sonra Bangladeş’te de aranmaya başlandı. Ve bulundu: Kuyuların yaklaşık yarısı zehirli. Onbinlerce hasta var.

Yaklaşık 50 milyon insan, Dünya Sağlık Örgütü’nün belirlediği azami miktardan fazla arsen alıyor bedenine. Şimdi yine dev bir proje sürüyor, arsensiz içme suyu sağlama projesi. Ancak bu kolay değil. Birçok göl ve derenin suyu çok kirli, filtre sistemlerinin bakımının düzenli yapılması gerekli, derin kuyular pahalı. Başta UNICEF olmak üzere uluslararası kuruluşlar, Bangladeş’te bu sorundan etkilenenler için, köy köy, bölge bölge çözümler üretiyor. Fakat sorunun hızla çözüleceği sözünü veremiyorlar.