Avrupa'dan dini azınlıklar için girişim

Dini cemaatlerin tüzel kişiliği, Rum Ortodoks Partikhanesi'nin ekümenik sıfatını kullanma hakkı ya da Heybeliada Ruhban Okulu'nun statüsü…

Bu konular son yıllarda Avrupa ile Türkiye arasındaki siyasi diyalogda sıkça gündeme gelmekte.

Ankara'nın bu sorunları nasıl çözeceği, olası bir çözüm için hangi kriterleri temel alacağı ya da alması gerektiği henüz bilinmiyor.

Ancak, Avrupa'nın politik kriterlerinin yaratıcısı olan Avrupa Konseyi işe el atmış durumda.

Anayasal konulardaki referans organı

Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi, Ankara ile yürütmekte olduğu siyasi denetim diyaloğu kapsamında, Avrupa Konseyi'nin anayasal konulardaki referans organı olan Venedik Komisyonu'nu, Türkiye'deki dini cemaatlerin tüzel kişilik sorunu hakkında bir görüş belgesi hazırlamakla görevlendirdi.

Hazırlanacak belge, Türkiye'deki Müslüman olmayan dini cemaatlerin tüzel kişilikleri konusunda hem Avrupa Konseyi hem de Avrupa Birliği açısından referans oluşturacak.

Bir diğer deyişle Avrupa, bu konuda Ankara'dan Venedik Komisyonu'nun tavsiyelerini izlemesini isteyecek.

Görüş belgesi nasıl hazırlanacak?

Peki Venedik Komisyonu bu belgeyi nasıl hazırlayacak, neyi temel alacak? Venedik Komisyonu yöneticisi Thomas Markert bu konuda ilk olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ni işaret ediyor :

"Dini cemaatlerin tüzel kişilikleri konusunda kapsamlı bir Avrupa standardından söz edilemez. Bu konuda bir Avrupa metni bulunmuyor. Ancak dini özgürlükleri güvence altına alan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve bu sözleşme temelinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin içtihadı var. Venedik Komisyonu olarak Avrupa ülkelerindeki durumu karşılaştırıp ortak bir uygulama olup olmadığına da bakacağız".

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin, dini cemaatler konusunda geçtiğimiz yıllarda Avusturya, Bulgaristan ve Moldova gibi ülkeler hakkında almış olduğu kararlar mevcut. Ancak Türkiye örneği, Venedik Komisyonu'nun bu alandaki en önemli çalışması olacak.

Ekümenik sıfatı tartışması

Thomas Markert Rum Ortodoks Partikhanesi'nin "ekümenik" sıfatını kullanma hakkı konusunun ise daha hassas olduğunu söylüyor :

"Venedik Komisyonu hukukçulardan oluşan bir organ, dini bir organ değil. Bu sıfatın Ortodoks cemaati için uygun olup olmadığına karar vermek bizim işimiz değil. Bizim çıkış noktamız Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve devletin din işlerine karışıp karışmama konusu olacaktır."

Thomas Markert, Venedik Komisyonu'ndan sadece Müslüman olmayan dini cemaatlerin durumunu mercek altına almasının istendiğini belirtmekle birlikte, ilginç bir yorumda da bulunuyor:

"Araştırmamızı yaparken konuyu daha kapsamlı ele almak gerektiği sonucuna varma olasılığımız yok diyemem. Şimdilik sadece Müslüman olmayan cemaatlerle sınırlı kalacağız. Fakat bu konudaki ilkeler elbette Müslüman ya da Müslüman olmayan dini cemaatler için birdir. Yasal çerçeveden baktığınızda pek bir şey değişmez".

Venedik Komisyonu'nun hazırlayacağı görüş belgesi için, biri Avusturya, biri Hollanda, diğeri de Norveç'ten olmak üzere 3 hukukçu raportör atanmış durumda.

Rapor sonbahara hazır

Thomas Markert belgenin sonbahara hazır olacağını bildiriyor:

"İlke olarak görüş belgesini Ekim ayı ortalarında düzenlenecek Venedik Komisyonu genel kurulunda tartışıp oylamayı planlıyoruz. Elbette değişik görüş ve tartışmalar yaşanabilir, ancak büyük olasılıkla Ekim'de, en geç de Aralık ayında belgenin kabul edileceğini düşünüyorum."

Avrupa, Venedik Komisyonu'nun hazırlayacağı belgeyle, Türkiye'nin kendi içinde tartışarak çözemediği önemli bir sorunu en azından kağıt üzerinde çözmüş olacak ya da çözüm yollarını gösterecek.

Ankara'nın üyesi olduğu Venedik Komisyonu'nun çözüm tavsiyelerini ne kadar benimseyip izleyeceği ise denklemin bilinmeyeni.


Kayhan Karaca / Strazburg

Editör: Hülya Köylü