Avrupa’dan ABD’ye işkence tepkisi

Amerikan Merkezi Haberalma Teşkilatı CIA’in hafta başında kamuoyuna açıklanan bir raporu, ABD’deki terör zanlılarının hapishanelerde nelere maruz kaldığını gün ışığına çıkardı. Ancak ortaya çıkan manzara ürkütücü boyutta. Raporda yer alan bilgiler, terör zanlılarına karşı acımasız sorgulama yöntemleri uygulandığını gösteriyor. CIA’in işkenceyi andıran uygulamalarının yanı sıra, Avrupa’da gizli hapishanelere sahip olduğu iddiası da uzun süre Avrupa içinde tartışılmıştı.

CIA'in raporunda yer alan bilgilere göre, bir CIA ajanı, sorgulama sırasında 11 Eylül sanığı Halid Şeyh Muhammed'i, ABD'de yeni bir saldırı düzenlenmesi halinde çocuklarını öldürmekle tehdit etmişti. Bir diğer CIA ajanı da başka bir terör zanlısını konuşturabilmek için, tehdit olarak annesine gözlerinin önünde cinsel tacizde bulunacağını söylemişti. Bunlar raporda yer alan yöntemlerden sadece bazıları. New York Times gazetesi, yan hücrelerde gerçekleştirilen “sanal infazlar“ ya da zanlıların başına matkap dayamak gibi yöntemlerin de sorgulama sırasında uygulandığını yazdı.

Ortaya çıkan bu gerçekler, Avrupa’da da büyük yankı uyandırdı. Avrupa Konseyi'nin özel raportörü İsviçreli Dick Marty, üç yıl kadar önce CIA’in Avrupa içindeki gizli faaliyetlerini araştırmakla meşguldü. Marty, 2006 yılında CIA’in yasal olmayan eylemlerine ilişkin bir ara rapor hazırlamıştı:

"Burada 'terörist olduğu varsayılan' insanlar söz konusu. Dikkat edin ‘varsayılan’ yani zanlı veya sempatizan diyorum. Onlar, istekleri dışında kaçırılıp, Avrupa üzerinden nakledilip, hapsediliyor. Bu, tamamen kanunlara aykırı.”

Uluslararası anlaşmaların ihlali

George Bush’un başkanlığı sürecinde, CIA’in Avrupa içinde ve dışında, gizli hapishanelere sahip olduğu tartışması gündemdeydi. New York Times gazetesinde kısa bir süre önce yer alan habere göre, bunlardan biri Almanya’nın Frankfurt kentindeydi. Diğer AB üyesi ülkeler Polonya ve Romanya'da da CIA'ye ait gizli hapishaneler olduğu tahmin ediliyor. İddialara göre, terör zanlıları, resmî bir soruşturma olmaksızın bu hapishanelerde tutulup işkence görüyordu.

Avrupa Parlamentosu Yeşiller Grubu'nun Alman üyesi Angelika Beer, bu bulgular ortaya çıktığında sesini ilk yükselten parlamenterlerden biriydi:

"Terörizme karşı uluslararası savaş gerekçesiyle, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve ayrıca NATO içindeki bağlayıcı anlaşmalar açıkça ihlal edilmiştir.”

Böceklerle birlikte karanlık kafese kapatıldılar

ABD’nin eleştirilere verdiği cevap, hep terörizmle mücadele gerekçesine dayandırılıyordu. Raporla birlikte, sorgulama tekniklerine ilişkin her geçen gün yeni bilgiler gün ışığına çıkmaya başladı. Son olarak bazı ajans haberlerinde, 2007 yılında bir terör zanlısının, hükümet avukatlarının da onayıyla tam altı gün boyunca "uyumama işkencesine" maruz kalmıştı. Üstelik bu uygulama, Bush yönetimi, sert sorgulama yöntemlerinden vazgeçildiğini açıklamasından bir yıl sonra gerçekleşti.

CIA'in raporunda ayrıca zanlının, kelepçeli ve neredeyse tamamen çıplak bir durumda duvara zincirlerle bağlanmak suretiyle uyanık tutulduğu yazılı. Buna dayanamadığı takdirde başka yöntemler devreye giriyordu. Ya da zanlı, 18 saat boyunca karanlık bir kafese kapatılıyor, baskı artırılmak istendiğinde, içeri böcekler salınıyordu.

“Cheney ana sorumlulardan biri”

Avrupa Parlamentosu Sosyalist Grup Başkanı, Alman Parlamenter Martin Schulz, CIA raporunu şöyle yorumluyor:

“Ben şok oldum ve her medenî insanın da şoka uğradığına inanıyorum. Bir hukuk devletinin gizli servisi bu şekilde davranamaz. Bush-Cheney hükümetinin, CIA’nin ne tür yöntemlerle çalışmasına izin verdiğini görmek şok edici.”

Schulz’a göre bu işin ana sorumlularından biri de dönemin ABD Başkan Yardımcısı Dick Cheney. Yeni Amerikan yönetimi ise farklı bir politika izliyor. Barack Obama yönetimi, raporun ortaya çıkmasından sonra terör zanlılarının sorgulanmasına yönelik özel bir birimin kurulması talimatını verdi. Yeni birimin Ulusal Güvenlik Konseyi’nin denetiminde olacağı ve Bush döneminin sorgulama yöntemlerini tamamen terk etmeyi amaçladığı belirtildi.

Zoran Arbutina (Deutsche Welle), Ajanslar / Çeviri: Başak Sezen

Editör: Murat Çelikkafa