Almanya'da referandum tartışması
14 Ağustos 2004
AB Anayasası’nın oylanması ile ilgili tartışmaları bir cümle ile özetlemek mümkün: Almanlara referanduma gitme hakkı verilsin mi, yoksa halkoylamasına gidilememesi daha mı iyi bir seçenek? Fransa’da, İngiltere’de ve en az yedi birlik üyesinde daha referandum yapılacak. Pekala Almanya’da durum neden farklı?
Aralarında Başbakan Gerhard Schröder, Dışişleri Bakanı Joschka Fischer ve Hristiyan Demokrat Birlik lideri Angela Merkel’ın da aralarında bulunduğu referandum karşıtları, çizgilerine gerekçe olarak temsili karakterdeki Alman Anayasası’nda referanduma pek yer olmamasını gösteriyor. Referandum sadece, yeni bir bölgenin ülke topraklarına katılmasında söz konusu olabilir. Sosyal Demokratlar ve Yeşiller’in referanduma kapı aralanması için getirdikleri anayasa değişikliği tasarısı ise Federal Meclis’te gerekli üçte ikilik çoğunluğu bulamamıştı.
Söz Federal Meclis ve Eyalet Temsilciler Meclisi'nde
AB Anayasası konusunda Almanya’da referandum yapılamayacak. Oylama Federal Meclis ve Eyalet temsilcileri Meclisi’nde yapılacak. Berlin’deki ünlü Bilim ve Siyaset Vakfı’ndan Andreas Maurer bunun yeterli olacağı kanısında:
“Bu metin çok uzun ve biraz incelendiği zaman da, AB ve vatandaşlarına bir anayasa olmaktan çok, devletler hukuku kapsamında ve her an üzerinde değişiklik yapılabilecek bir sözleşme olduğu ortaya çıkıyor.”
Bazı eyaletler referanduma izin veriyor
Diğer yandan bir dizi eyalet, yasalarında referanduma yer veriyorlar. Daha çok yerel konularda vatandaşlara doğrudan karar verme imkanı tanınıyor. Örneğin Bavyera Eyaleti’nde bundan yıllar önce yapılan bir referandum ile sadece danışma meclisi niteliğinde olan senato kaldırılmıştı. Ancak bu noktaya gelinebilmesi için karmaşık bir süreçten geçiliyor. Genelde bir konu için belli sayıda imza toplanması gerekiyor. Daha sonra bu imzalar sorumlu belediye meclisine veya eyalet parlamentosuna sunuluyor. Daha sonra yapılan referandumun geçerli olması için de belirli bir katılım oranına ulaşılması gerekiyor.
Engeller epey fazla. Bunun nedeni ise, referandumların her çeşit demagojiye platform sunma olasılığı. Özellikle federal düzeyde referanduma karşı çıkanlar, Almanya’daki ilk demokrasi denemesi olan Weimar Cumhuriyeti’ni örnek gösteriyor. Gerçekten de 1918 ile 1933 arasındaki Weimar Cumhuriyeti dönemi, siyasetin her kanadından demagoglara serpilme fırsatı tanımıştı. Ancak Bilim ve Siyaset Vakfı’ndan Maurer, sadece iki referandumun yapıldığı Weimar Cumhuriyeti’nin bugün geçerli bir argüman olamayacağını belirtiyor:
"Bugün Weimar’la 2004 yılı Almanyası arasında bağlantı kurmak bence yersiz. Kanımca Almanlar bu süre içinde çok şey öğrendi ve demokrasiyi özümseyerek anayasal konularda fikir belirtecek olgunluğa vardı.”
Anayasa'nın temel prensipleri sorgulanamaz
Bu yüzden gerçekten önemli konularda halka danışılması gelecekte mümkün olabilir. Dikkat edilmesi gereken nokta, anayasanın temel prensiplerinin sorgulanmaması. Ayrıca federal bütçe ve vergi uygulamaları üzerine de referandum yapılamayacağı kesin.