Afganistan'ın zor ve uzun yolu

Afganistan’da yeni anayasa için son dönemece giriliyor. Afgan yüksek şurası Loya Cirga, ülke çapında değişik halk gruplarını temsilen 500 delegenin katılımıyla yarın toplanıyor. Anayasa Komisyonu'nun hazırlayıp hükümete sunduğu taslak üzerinde tartışmaların yıl sonuna kadar bitirilmesi ve yeni anayasaya kavuşulması hedefleniyor. DW’den Peter Philipp, Loya Cirga’dan beklentiler ve olası siyasi sonuçlarıyla ilgili şu değerlendirmede bulunuyor:

"Şekil açısından bakılırsa Afganistan’da ilerleme kaydediliyor. Ve aşiret temsilcilerinden oluşan geleneksel Loya Cirga meclisindeki toplantıyı ülkenin iyi bir geleceğe uzanan yolda olduğuna kanıt olarak görenlerin sayısı az değil. Ülkedeki çeşitli halk gruplarını temsil eden 500 delege, başkent Kabil’deki büyük çadırda toplanacak, anayasa taslağını tartışacak, Afganistan’da serbest seçimlerin ve demokratik bir devlet yapısının oluşturulmasına giden yolu hazırlayacak.

Buraya kadarı iyi. Ancak Loya Cirga çadırında olup bitenlerin, ülkenin gerçeklerini de yansıtması gerekiyor. Oysa durumun böyle olduğu söylenemez. Afganistan’daki demokrasiyle, Batı’da bildiğimiz anlamıyla demokrasi arasında ortak fazla nokta yok. Bu ille de bir sorun değil. Çünkü herşeyin ölçütü Batı demokrasileri olacak diye birşey yok. Ancak Kabil’de toplanacak olan delegeler bu idealden o kadar uzaklar ki, geçmişe ve farklı geleneklere bağlı olan ve bağlılığını sürdürmek isteyen bu delegelerin farklı, modern bir Afganistan’ın temelini atabileceğine dair haklı bir kuşku doğuyor.

Eskiden kalma geleneklerle modernlik arasında doğru yolu bulmak, belki de Loya Cirga’nın en zorlu görevlerinden biri. Özellikle de sunulan anayasa taslağı konusundaki tartışmalarda. Taslakta, geleneklerle modernlik arasındaki çizgi en belirgin şekliyle göze çarpıyor. Taslağa göre, Afganistan hem demokratik kurumlara sahip olacak, hem de Taliban dönemindeki gibi radikal İslamcı eğilimlerden uzaklaşmasına rağmen bir ‘İslam Cumhuriyeti’ olarak kalacak.

Loya Cirga’nın önündeki bir o kadar zorlu bir başka görev, ülkedeki eski güç yapılarını kırmak ya da en azından değiştirmek olacak. Şu an Afganistan’da eskisine göre değişen fazla birşey yok. Kabil’de, gücü başkent Kabil sınırlarını aşmayan bir merkezi yönetim var. Yönetimin başındaki Devlet Başkanı Hamid Karzai, muhalifleri tarafından, ‘Kabil’in belediye başkanı’ diye alaya alınıyor. Karzai’nin yönetimde kalabilmesinin tek sebebi ise uluslararası ISAF birlikleri ve Amerika’nın desteği. Karzai, yurtiçinde ise aşiret reisleri ve savaş ağalarından oluşan, ülkeyi geçmişte de defalarca sefalete sürüklemiş bir şebekeden medet umuyor.

Ülkenin bazı bölgelerinde Taliban kontrolü yeniden ele geçirmiş durumda. Taliban rejiminin devrilmesi üzerinden iki yıl geçerken, radikal Kur'an okulları yeniden boy gösteriyor. Liderleri Molla Ömer, Amerikalılar’a yakalanmama konusunda Usame bin Ladin kadar başarılı. Afganistan’ın geniş bölgelerinde güvenlik durumu giderek daha da kötüleşiyor ve ülke, dünyanın en önemli uyuşturucu üreticisi rolünü pekiştiriyor.

Loya Cirga toplantısında alınacak en iyi kararlar bile bu gerçekleri değiştiremez. Üzerinde uzlaşılması gereken nokta, Afganistan’ı daha iyi bir geleceğe götürecek yolun, Kabil’den Kandahar’a uzanan caddeye benzediğidir. Bu yolu kullanan, gideceği yere ulaşıp ulaşamayacağını asla bilemez."