TÜR 2101 UNODC Afghanistan

Afgan Meclis'inin Devlet Başkanı Hamid Karzai'nin hazırladığı ikinci kabine listesini de veto etmesi Karzai’nin uluslararası arenadaki konumunu da zora soktu. Zira ABD ve diğer Batılı devletler Afganistan’da kabinenin 28 Ocak’a kadar göreve başlamasını istiyor. 28 Ocak’ta Londra’da, Afganistan konusunda uluslararası düzeyde yapılacak konferansla bu ülke için izlenecek yeni rotanın belirlenmesi öngörülüyor. Konferans’ta Afganistan’a ek asker gönderilmesinin yanı sıra yolsuzlukla mücadele adımları da masaya yatırılacak. BM Afganistan’da yolsuzluğun boyutlarıyla ilgili açıkladığı son araştırma raporuna göre, ülkede giderek artan yolsuzluk ve rüşvet olayları, Afganistan’da yeniden yapılanmanın önündeki en büyük engeli oluşturuyor.

Çarpıcı yolsuzluk oranı

BM’nin ortaya koyduğu Afganistan’la ilgili son araştırmanın sonuçları aslında çok da şaşırtıcı değil. Araştırma ülkenin tamamında yolsuzluğun egemen olduğu sonucuna varıyor. Ancak araştırmayı farklı kılan ilk kez Afgan halkının görüşlerine dayanılarak yapılmış olması. Ankette 1200 köy ve çeşitli şehirlerden 7200 kişinin görüşlerine yer verilmiş. BM Uyuşturucu ve Suçla Mücadele Dairesi Direktörü Antonio Maria Costa ülkede yolsuzluğun boyutlarının tahmin edilenden daha yaygın olduğunu belirtiyor: „Ankete katılanların yüzde 60 kişi, sık sık rüşvet vermek zorunda kaldıklarını belirtiyor. Ayrıca yolsuzluğun miktarının, şu an Afganistan'da tarımdan elde edilen gelirlerden yani yaklaşık 2 milyar 400 bin dolardan daha fazla olması, şok edici.“

Yolsuzluk iddialarında adı geçenler

İşin en vahim yanı ise, rüşvet alanlar listesinin en başında, ülkenin yeniden yapılanma çalışmalarına öncelikli desteği vermesi gereken isimlerin geliyor olması. Yani rüşvet ve yolsuzluğa polisin, yargının, yerel yönetimlerin, doktorların, gümrük görevlileri ve öğretmenlerin bulaşmış olması.

Örneğin ankete katılan bir sokak satıcısı, ''Bizler sokak köşelerinde çeşitli ürünler satıyoruz. Bu bölgedeki sorumlu emniyet müdürü, bizden düzenli olarak haraç toplaması için birini görevlendirdi. Yeni bir ticaret ruhsatı almak artık 1800 dolara kadar varabiliyor.'' diyor.

Afganistan’da kişi başına düşen ortalama aylık gelir 50 dolar civarında. BM anketine göre ödenen ortalama rüşvet ise 139 doları buluyor. Çoğu devlet memuruysa vatandaşların işlerinin yürümesi için çok daha yüksek fiyatlar talep ediyor.

En zor durumdakiler kırsal alanda yaşayanlar

Kamu kurum ve kuruluşlarının yüksek rüşvet taleplerinin altında en çok ezilenlerin başında kırsal kesimde yaşan fakir halk geliyor. Çiftçiler, şehirlerde yaşayanlara oranla yolsuzluk baskısı altında daha çok eziliyor. Kırsal bölgelerde rüşvet vermeden ne inşaat ruhsatı, ne mahkeme kararı, ne de sağlık muayenesi için gerekli sevk belgeleri alınabiliyor. Yolsuzluk ülkenin tamamına yayılmış durumda.

Afgan halkıysa ülkedeki yolsuzluğu mevcut sorunların en büyüğü olarak görüyor. Ankete göre, güvenlik, yoksulluk ve uyuşturucu ticareti halkın gözünde ikincil önemde.

Ancak yolsuzluk ülkedeki uyuşturucu ticaretiyle yakından ilişkili. Çünkü, rüşvet, uyuşturucu patronlarının elindeki milyarlar sayesinde mümkün olabiliyor.

Yolsuzluka mücadele nasıl gerçekleşecek?

BM, ülkedeki yolsuzlukla mücadele için bir önlemler listesi hazırladı. Öneri niteliğindeki bu listede, örneğin yolsuzluk ve rüşvet için özel bir denetim komisyonun oluşturulması ve rüşvetin, sivil halkı da içine alacak şekilde cezaya tabi tutulması yer alıyor.

Ancak Afganistan'da yolsuzlukla etkin mücadelenin sağlanması Devlet Başkanı Karzai'nin bir an önce yeni hükümeti oluşturmasına ve bu hükümetin yolsuzlukla mücadelede kararlı adımlar atmasına bağlı. BM Uyuşturucu ve Suçla Mücadele Dairesi Direktörü Antonio Maria Costa, Devlet Başkanı Kazai’nin soruna çözüm bulabileceği kanaatinde: "Başkan Karzai, mevcut sorunun farkında ve yolsuzlukla mücadele için teşvik edilebilir.”

Antonio Maria Costa, BM yetkilisi olarak Afganistan Devlet Başkanı Hamid Karzai'yi eleştirme yetkisi yok. Ancak görünen o ki, Afganistan'da Karzai'nin önerdiği ikinci kabinenin de parlamentoda reddedilmesinin ardında çeşitli yolsuzluk iddialarının varlığı söz konusu. Afgan milletvekili Fevzi Kufi, İngiliz yayın kurumu BBC’ye verdiği demeçte, bakanların atanmasında, etnik kimlik, yolsuzluk ve para gibi kriterlerin rol oynadığını kaydetti. Ocak ayı sonunda Londra'da düzenlenecek Uluslararası Afganistan Konferansı'nda ele alınacak konular arasında yolsuzlukla mücadele de yer alacak.

© Deutsche Welle Türkçe

Barbara Wesel / Çeviri: Başak Demir

Editör: Meltem Karagöz