Af Örgütü’nden insan hakları karnesi

Dünyanın en önemli insan hakları kuruluşlarından biri olan Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International), İngiltere’nin başkenti Londra’da 2005 yılı raporunu açıkladı. Toplam 140 ülkedeki insan hakları uygulamalarının değerlendirildiği raporda, ABD ve İngiltere, terörle mücadelelerinde insan hakları ihlallerinde bulunmakla suçlanıyor. Af Örgütü’ne göre, terörle mücadele nedeniyle insan hakları giderek daha fazla ihmal ediliyor, hukuk ilkeleri çiğneniyor.

ABD’nin, Afganistan, Irak ve Küba’daki Guantanamo Cezaevi’nde, mahkemeye çıkartmadan binlerce kişiyi alıkoyduğuna işaret edilen raporda, ayrıca Washington yönetiminden Guantanamo’yu kapatması isteniyor. Af Örgütü, Londra hükümetini de Irak’ta on binlerce kişiyi yargılamadan alıkoymak ve 7 Temmuz’daki saldırıları bahane ederek, ciddi insan hakları ihlalleri işlemekle suçluyor.

“Adil yargılama gerekli“

Raporun tanıtıldığı basın toplantısıda konuşan Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Irene Khan, “Terörün hoşgörülebilir bir tarafı yok. Suçlular hesap vermeli, ama bu, zanlılar yasadışı olarak hapishanelerde tutularak veya işkence yoluyla değil, adil bir yargılamayla gerçekleşmeli“ dedi. Khan, insan haklarının ulusal güvenlik kaygılarından önce gelmesi gerektiğini de savundu.

Af Örgütü’nün Almanya sorumlusu Barbara Lochbihler ise önceki yıllara göre, genel durumda kısmi bir düzelme görüldüğünü kaydetti. Lochbihler’in değerlendirmesi şöyle: “Bush yönetimi, tüm tepkilere rağmen, ABD devleti adına çalışanların, yurtiçi ve yurtdışında işkence yapmalarını yasaklayan bir yasa çıkardı örneğin. Bu olumlu bir gelişme. Ayrıca BM, başka uluslararası kuruluşlar, Amerikalı politikacılar da Guantanamo’nun kapatılmasını istedi. Bu da iyi bir gelişme, çünkü Af Örgütü artık bu talebiyle yalnız değil.“

BM İnsan Hakları Konseyi’nin kurulmasının da sevindirici olduğunu belirten Lochbihler, ancak terörle mücadele adı altında Avrupa topraklarında da insan hakları ihlallerinin yaşandığını hatırlattı. Lochbihler, “Mesela İngiltere, Mısır, Ürdün ve Lübnan ile suçluların iadesini öngören anlaşmalar imzaladı. Ama bu ülkelerde işkence olduğunu biliyoruz. Bu olumsuz bir gelişme“ diye konuştu.

Belarus, Özbekistan ve Çeçenistan

Belarus ve Özbekistan da Uluslararası Af Örgütü’nün bu yılki ’kara listesi’nde yer alan ülkelerden. Belarus’ta yönetim muhaliflerinin tutuklandığını, Özbekistan’da ise devlet başkanı İslam Kerimov’un kendisine karşı düzenlenen ayaklanmayı kanlı bir biçimde bastırdığını hatırlatan Af Örgütü, her iki ülkede de insan haklarının ihlal edildiğine işaret ediyor.

Çeçenistan’da yaşanlara da dikkat çeken Af Örgütü’nün Almanya sorumlusu Lochbihler şu bilgileri verdi: “Rus ordusu, Çeçen halkını baskı altında tutuyor. Saldırılar ve kaçırmalar yaşanıyor. Rus yönetimi, kendilerine yönelik eleştirilere izin vermiyor. Çeçenistan’da terör sorunu olduğunu ileri sürüp, bunun bir iç mesele olduğunu iddia ediyorlar. Biz hiç de böyle düşünmüyoruz. Ayrıca Rus hükümeti, sivil tolum örgütlerinin de çalışmalarını engelliyor.“

Afrika’da yaşananlar

Uluslararası Af Örgütü’nün raporunda, Afrika’daki gayrımeşru uygulamalara da işaret edilerek, “Kara kıta, cinayet, tecavüz ve cinsel istismarlara sahne oluyor“ deniliyor. Darfur krizinin çözümü için BM ve Afrika Birliği’nden daha fazla çaba harcaması isteniyor.

Uluslararası Af Örgütü yetkililerine göre, istrakrarsız yönetimlerin iktidarda olduğu, iç savaş yaşanan veya başka bir devlet tarafından işgal edilmiş ülkelerde insan hakları ihlalleri sıkça yaşanıyor. Siyasi kayıplar da dünya genelinde ciddi bir sorun teşkil ediyor. 2005’te en çok siyasi kayıp Nepal’de görüldü.

İdam cezaları

Af Örgütü’nün tespitine göre, 2005 yılında dünya genelinde toplam 2 bin 148 kişi idam edildi. İdamların yüzde 94’ü, Çin, Suudi Arabistan, İran ve ABD’de gerçekleşti. İdam edilenler arasında, uyuşturu kaçakçılığı ve dolandırıcılıktan yargılananlar da bulunuyor. Raporda, 122 ülkede ise artık idam cezası uygulanmadığını, 2005 yılında Meksika ve Liberya’nın da bu kervana katıldığı belirtiliyor.