ABD Vietnam'ı hatırladı

Kennedy’nin bu söylemi biraz seçim kampanyası da koksa, onun gibi düşünenlerin sayısının giderek arttığını teslim etmek gerek. Irak’ta tırmanan kaos, yaşamını yitiren Amerikalı askerlerin hızla kabaran listesi, şimdiye kadar halkının ”yurtseverlik” duygularını sömüren başkan Bush’un seçmen nezdindeki kredisini önemli ölçüde yitirdiğini gösteriyor.

Biraz dikkatli inceleyince, Irak’ta yaşananlarla Vietnam kabusu arasında birçok paralel göze çarpsa da, bu iki savaşı birbirinden tümüyle farklı kılan faktörler de var. Buna rağmen ayrıntılı bir Irak-Vietnam karşılaştırması yapmanın yararlı olacağı kanısındayız.

Vietnam nasıl başlamıştı?

Vietnam savaşının çıkmasında başlıca neden, bir Amerikan savaş gemisinin saldırıya uğradığı, 1964 yılındaki ”Tonkin” olayıydı. Tarihçiler, böyle bir saldırının gerçekten meydana gelip gelmediğini bugün bile tam olarak saptayabilmiş değil. Bugünkü izlenim; savaşın esas gerekçesinin, komünist bir Vietnam’ın, domino etkisiyle, güneydoğu Asya’daki siyasi dengeleri altüst etmesi endişesi olduğuydu. Irak’a savaş ilanının ardında yatan, bu ülkede bulunduğu vehmedilen toplu imha silahları ve Saddam’ın El Kaide örgütü bağlantıları da bilindiği gibi hâlâ kanıtlanabilmiş değil. Bu nedenle Irak savaşının asıl nedeni de, büyük ihtimalle Ortadoğu’daki siyasi haritayı değiştirme hedefiyle biraz güç göstermekten öteye gitmiyor.

Savaşın seyri

Vietnam’da Amerikan oldusunun bir ”cangılın” derin bataklığına düşüp ardından giderek yönünü yitirdiği görülüyor. Bir yanda düzenli Kuzey Vietnam ordusu, öte yanda gerillaya karşı başetmek zorunda kalan ABD bir süre sonra havlu atıyor, savaş komünistlerin zaferiyle bitiyor. Irak’ta ise Saddam rejimi birkaç haftanın içinde darmadağın olsa da, aradan geçen bir yılın sonunda hiç bir zaman kazanılamayacak yeni bir savaş batağına saplanıldığı göze çarpıyor. Etrafı ayaklanan halk grupları, silahlı milisler ve teröristlerle sarılı işgal güçleri, şu günlerde nereye yetişeceklerini şaşırmış izlenimi veriyorlar.

Orduların gücü

Savaşın en yoğun günlerinde Vietnam’da 540 bin Amerikan askeri bulunmaktaydı. Irak’ta ise şu anda sayıları 130 bin olan güçlerin, yaz aylarında 100 bin askere düşürülmesi planlanıyor. Vietnam savaşında üç milyon Vietnamlı ile 58 bin Amerikan askeri ölmüştü. Irak’ın kayıp bilançosu ise şimdilik 20-30 bin Iraklı ile 600’ün üzerinde Amerikan askeri.

Kurbanlar ve savaş sonu planı

Amerika’ya Vietnam savaşı toplam 141 milyar dolara malolmuştu. Irak savaşının bir yıllık faturası ise 100 milyar dolar civarında. Vietnam’da batı yanlısı Güney’in, saldırgan, kömünist Kuzey’e karşı güvenlikli kılınması hedeflenirken, Irak’ta rejim ve sistem değişikliği amaçlanıyor. George Bush Irak’taki halk gruplarının etnik ve dini farklar gözetilmeksizin belli bir demokratik çatı altında birleşmesini öngörüyor.

Vietnam savaşı, 1861-65 arasındaki iç savaştan bu yana ABD halkını bu denli kutuplara bölen, ülkenin tüm seçkin aydınlarını, milyonlarca savaş karşıtı Amerikalıyı sokaklara döküp gösteriler yaptıran ilk büyük olay sayılıyor. Irak savaşının oluşturduğu tepki ise oldukça sınırlı. Amerikan halkının cılız bir çoğunluğu bu adımı prensipte yerinde buluyor, ülkenin Ortadoğu yöresindeki bu angajmanını dektekliyor.

ABD'nin analizi

Ho Chi Minh liderliğindeki radikal Vietnam halkının özverili, savaşkan yanının küçümsenmesi ABD’nin uğradığı hüsranın başlıca nedeni. ABD buna karşılık demokratik bir geleneğe sahip olmayan Irak’a ithal bir siyasi sistemin monte edilebileceği ve bu ülkede yaşayan farklı dini ve etnik kökendeki insanların devletin egemenliğini paylaşabileceği inancında.

Son deneyimler, yenilgiye uğratılan Irak halkının, Saddam kabusundan kurtarılmasına rağmen, yabancı bir işgal gücüne karşı direnme güdüsü geliştirebileceğinin, onurunun zedelenebileceğinin düşünülmediğini ortaya koyuyor. ABD’nin, Irak halkının ABD askerlerinin boynuna sarılacağı beklentisinin yanılgı olduğu kanıtlanıyor. ABD, Irak’ı taşıyan üçlü sacayağı, Şiiler, Sünniler ve Kürtler’den şu anda yalnızca Kürtlerin desteğine sahip. Bağımsız devlet istemleri Türkiye’nin zoruyla ABD tarafından engellenen Kürtlerin bu desteği daha ne kadar sürdüreceği ise belli değil.