2016 yılında bilim dünyası

Yıl başında Wendelstein 7-X deneysel füzyon reaktörü tesisi faaliyete geçti. Başbakan Angela Merkel, reaktörün düğmesine bizzat kendi bastı ve böylece yeni reaktörde Güneş’tekine benzer bir helyum plazması ortaya çıktı.

Wendelstein 7-X reaktöründeki plazma mikrodalga fırınlar aracılığıyla oluşuyor. Orada bir nükleer füzyon meydana gelmiyor. Deneyin bir Stellarator’un (plazma tutulmasını, plazma dışındaki bobinler yardımıyla sağlayan magnetik tutma aygıtı) yapısının, bir plazmayı biçimini koruyacak şekilde tutmaya uygun olup olmadığını görmek.

2016 yılı başında yeni Yüksek Performanslı Bilgisayar Merkezi, Darmstadt’taki Ağır İyon Araştırmaları Merkezi bünyesinde çalışmalarına başladı. Merkezde yeni parçacık hızlandırıcı tesisinin (FAIR) on yıl içinde üreteceği verilerin depolanması hedefleniyor. Ancak bilgisayarlar daha şimdiden yeterince kullanıldı bile.

Şubat ayında Lazer Interferometer Yerçekimi Dalgası Gözlemevi’nde (LIGO) büyük bir coşku vardı. Gözlemevi bir ses kaydı yapmıştı ve yerçekimi dalgalarının sesi işte böyle işitiliyordu… Albert Einstein’ın teorisi böylece kanıtlanmış oldu. Astrofizik için bir dönüm noktası.

Güneş enerjisiyle çalışan uçak Solar Impulse 2, 26 Temmuz’da bir yıldan uzun süren dünya turunu tamamladı ve Abu Dabi’ye ulaştı. Uçak 9 Mart 2015 tarihide yine Abu Dabi’den havalanmış ve doğuya doğru uçarak dünya etrafında bir tur atmıştı. Uçağın aküsüyle ilgili bazı sorunlar da yaşanmıştı. örneğin Pasifik geçildikten sonra akü tamamen değiştirildi.

Bir Tesla otomobilin mayıs ayında Florida’da geçirdiği kaza, otonom ve yarı otonom araçların hızlı gelişimine gölge düşürdü. Sürücü kontrolü oto pilota bırakmış ve otomobilin sisteminin büyük bir kamyonu tanımadığını fark etmemişti.

Brezilya’daki Olimpiyat Oyunları’na, yeni doğan bebeklerin kafatasında hasara yol açan bir virüs nedeniyle gölge düştü. Sivrisinekler aracılığıyla taşınan Zika Virüsü, tropik bölgelerde hızla yayıldı. Dünya Sağlık Örgütü, şubat ayında küresel düzeyde bir alarma verdi ancak kasım ayında bu alarm sona erdi.

Tübingenli araştırmacılar, temmuz ayında normalde burna yerleşen Lugdunin adlı bir etken maddeyi izole ettiklerini duyurdu. Bu maddenin, MRSA gibi hastane bakterilerine karşı etkili olabileceği bildirildi.

Avustralyalı araştırmacılar, Tazmanya Canavarı’nın ana sütünü incelemiş ve orada aşırı dirençli bakterilere karşı protein keşfetmişti. Yavrularını keselerinde taşıyan hayvanlar bu maddeyi onları bakterilerden korumak için kullanıyor. Peki, insanlarda işe yarar mı?

Mart ayında Hawaiili araştırmacılar, bu küçük ahtapotu keşfetti. Adını sevimli hayaletten esinlenerek Casper koydular. Aralık ayı geldiğinde ise bu küçük Casper hakkında daha fazla bilgiye ulaşılmıştı: Yumurtalarını derin denizde mangan cevherleri üzerine bırakıyordu. Ancak bu mangan ve diğer cevherler sanayide giderek daha fazla ihtiyaç duyulan bir madde…

İnekler metan gazı salarak dünyanın ısınmasına yol açıyor. Max Planck Enstitüsü araştırmacıları, mayıs ayında 3-Nitrooxypropanol adı verilen molekülün buna karşı yardımcı olabileceğini duyurdu. Madde, midede metan oluşumunu engelliyor.

Sokrates adındaki bu şahin, bir rüzgar tünelinde Münih’teki Alman Ordu Üniversitesi (Bundeswehr) için hünerlerini sergiliyor. Kameralar hareketlerini kaydetti ve araştırmacılar bu fotoğrafları değerlendirmeye aldı. Uçaklarımız da yakında tüylerle mi uçacak?

2016 yılında Nobel Tıp ödülü, hücrelerimizdeki önemli bir kendi kendini iyileştirme mekanizmasının keşfine verildi. Hücrenin kendisini arındıran ve yenileyen mekanizmasına "otofaji" deniyor. Japon hücre biyologu Yoshinori Ohsumi bu mekanizmayı keşfeden isim oldu.

Nobel Ödülü Komitesi, Bagel yani ellerindeki hamur işi vasıtasıyla David Thouless, Duncan Haldane ve Michael Kosterlitz neden Fizik Ödülü aldığını açıkladı: Topoloji alanındaki çalışmalarıyla. Topolojinin konseptini açıklamak sadece Komite için değil gazeteciler içinde epey bir zaman aldı… Öyleyse, afiyet olsun!

Jean-Pierre Sauvage, Fraser Stoddart ve Bernard Feringa, günümüzde böyle moleküler mini motorların var olmasını sağlayan üç isim. Işık aracılığıyla çalışıyorlar. Bu çalışmalarıyla Nobel Kimya Ödülü’nü aldılar. ©Deutsche Welle Türkçe