Tri dinastije vladaju Grčkom

Građani Grčke su aludirali na političke dinastije te zemlje, odnosno porodice koje, kako Grci često kažu, „vladaju ovom zemljom“. Često i sami kandidati za mesto premijera nisu krili političke poene koje su dobijali na osnovu porekla. Na bilbordovima tokom predizbornih kampanja pojavljivali su se davno preminuli državnici. Građani Grčke ponekad nisu mogli da razaznaju da li je u pitanju sukob partija ili porodica.

Danas se na vlasti smenjuju dinastije Papandreu i Karamanlis, dok dominantnu ulogu u konzervativnoj partiji Nova Demokratija zauzimaju deca i rođaci bivšeg premijera Kostantinosa Micotakisa, članovi najstarije aktivne politike dinastije u Grčkoj.

Venizelos-Micotakis

Ono što mlađe grčke generacije ne znaju, a starije se kroz maglu prisećaju, jeste da jedan od najvećih grčkih državnika Elefterios Venizelos ima svog porodičnog naslednika. Bivši premijer Grčke Konstantinos Micotakis je njegov nećak. Njegova baba bila je Venizelosova rođena sestra. Upravo je to srodstvo mladom pravniku sa Krita obezbedilo da iskoristi političko nasleđe svog ujaka Elefteriosa.

Već sa 28 godina Micotakis postao je poslanik 1946. godine. Do sredine šezdesetih godina prošlog veka, on je postao uticajna ličnost grčke politike. Iste godine, kao član vladajuće Unije centrista, Micotakis poveo je grupu koja je istupila iz partije i dovela do pada vlade Jorgosa Papandreua i lidera te partije. „Apostasia“, ili defetizam, prouzrokovala je krizu. Taj čin stvorio je rivalitet između Micotakisa i Papandreuovog sina Andreasa, koji se preneo i na partijski život netrpeljivošću između Nove demokratije i Pasoka. Sledio je vojni puč i diktatura, koja je trajala do 1974. godine. Micotakis je svoju političku rehabilitaciju doživeo tek tokom 80-ih godina prošlog veka, da bi potom 1989. godine postao premijer Grčke. Zbog burne biografije, Grci su mu dodelili nadimak „vampir“.

Micotakis se pobrinuo da njegova porodica ne izgubi politički uticaj. Njegova deca, školovana u inostranstvu, su i danas uticajne ličnosti u Grčkoj. Sin Kirjakos je poslanik u skupštini i značajna ličnost Nove demokratije, dok je ćerka Dora Bakojani bila gradonačelnica Atine i ministarka spoljnih poslova. Ona je viđena kao buduća šefica Nove Demokratije.

Bilans dinastije Venizelos-Micotakis je jedan vek prisustva u grčkoj politici.

Karamanlis

Porodica Karamanlis je do sada dala dva državnika. Obojica se zovu Konstantinos. Grci obično među njima prave razliku tako što starijeg nazivaju punim imenom – Konstantinos, dok mlađeg zovu jednostavno – Kostas.

Učiteljev sin sa severa Grčke, Konstantinos Karamanlis je započeo svoju političku karijeru već sa 29 godina, 1936. kao poslanik u grčkoj skupštini. Nakon Drugog svetskog rata postao je ministar poljoprivrede, da bi nakon jedne decenije bio imenovan za premijera Grčke. Na toj funkciji počeo je da se zalaže za integraciju te zemlje u Evropsku ekonomsku zajednicu. Međutim, političke krize i sukobi sa grčkim kraljem su ga primorale u izgnanstvo 1967. godine.

U Grčku se vratio tek sedam godina docnije kao novoimenovani premijer. U periodu posle diktature u raznim krugovima bio je poznat kao političar koji se plašio za svoj život, te je živeo u jahti koju je obezbeđivala ratna mornarica. Kao predsednik Grčke ostao je upamćen po tome što je 1981. godine potpisao pristup Evropskoj zajednici. U Grčkoj je smatran za jednog od najvećih državnika te zemlje.

Njegov sinovac Kostas, sa druge strane, imao je manje spektakularnu karijeru od svog strica. Njegov izbor za predsednika konzervativne Nove demokratije 1997. godine je bio diskutabilan. U medijima često se čulo da je to učinjeno samo na osnovu porodičnog imena i njegovog srodstva sa Konstantinosom. Već tada mlađi Karamanlis bio je nazivan Kostas, da bi se razlikovao od svog strica. Za premijera Grčke izabran je na izborima 2004. godine.

Međutim, njegov mandat obeležen je nemirima u centru Atine zbog policijske prekomerne upotrebe sile i sporom reakcijom na požare 2007. godine. Početak ekonomske krize u Grčkoj označio je kraj njegove političke karijere. Iako se čini da je poraz na prevremenim izborima 2009. godine kraj dinastije Karamanlis, ipak je ta porodica brojna i dobrostojeća, stoga nije isključeno da će još neko pokušati da profitira od slavnog prezimena.

Bilans dinastije Karamanlis je preko 70 godina prisustva na grčkoj političkoj sceni.

Papandreu

Porodica Papandreu je od svih dinastija svakako najslikovitija. Priča te porodice počinje na Peloponezu sa protinim sinom Georgiosom. Početkom Prvog svetskog rata on se u grčkim političkim krugovima istakao kao zagovornik ulaska Grčke u rat na strani saveznika, što ga je dovelo u direktan sukob sa pro-nemačkim kraljem Konstantinosom. U međuratnom periodu obavljao je funkcije ministra raznih resora, da bi pred nemačku invaziju 1941. godine izbegao sa vladom u Egipat. Tri godina potom, u oslobođenu Grčku se vraća kao premijer.

Njegova posleratna politička karijera obeležena je borbom za reforme društva, sekularizaciju države i ograničavanje vlasti grčkog kralja. Jorgos Papandreu je u istom periodu ušao i u latentan sukob sa svojim sinom Andreasom, potonjim premijerom, koji je zagovarao radikalnije socijalističke mere. Sukob sa kraljem ga je ipak koštao vlasti, dok grčku demokratije, jer su oficiri imali konačnu reč uvođenjem diktature. Jorgos Papandreu umro je 1968. godine. Njegova sahrana bila je povod za masovno jasno iskazivanje nezadovoljstva vojnom huntom. U grčkom narodu ostao je upamćen kao „starac demokratije“.

Jorgosov sin Andreas, harvardski student i profesor na Berkliju, je za razliku od oca bio pobornik radikalnijih pristupa. U Grčku je došao nakon pada diktature, kao član Unije centrista, partije njegovog pokojnog oca. Potom je osnovao svoju Panhelensku uniju socijalista, Pasok. Prvi put postaje premijer 1981. godine, i odmah je započeo sa merama nacionalizacije, reformom tada tradicionalnog grčkog društva i direktnog suprotstavljanja SAD. Međutim, ekonomski skandali su ga koštali funkcije osam godina vladanja. Nakon kratke Micotakisove vlade, Andreas Papandreu se vraća u premijersku fotelju 1993, sve do smrti 1996. godine. Grčki narod ga je upamtio zbog reformske politike, raznovrsnih skandala.

Andreasov sin Jorgos, sadašnji premijer Grčke, krenuo je putem svoga oca, gradeći ime na poreklu. Njegov brzom rastu u partijskoj hijerarhiji Pasoka nije doprineo samo njegov otac Andreas koji ga je u svojoj drugoj vladi imenovao za ministra obrazovanja, već što je i imenjak svog slavnog dede. Stupivši na čelo Pasoka 2004 godine, Jorgos je svoj ugled gradio na sećanju na svog oca, pokušavši tako da na emocije pridobije glasače.

Na izborima iste godine, a potom i 2009. parola Pasoka glasila je „Andrease, ti živiš, ti nas vodiš“. Jorgosu je ta strategija bila korisna jer su ga upravo uspomene na smele i radikalne reforme dva prethodna Papandreua dovele na funkciju koju su nekada držali njegov deda i otac. Međutim, i dalje je neizvesno da li te iste uspomene mogu da mu pomognu da prebrodi krizu koju je nasledio od svog rivala Karamanlisa.

Bilans dinastije Papandreu je oko 90 godina na političkoj sceni.

Autor: Ognjen Cvijanović
Odg. urednik: Nemanja Rujević