Amerikanci i njihovo oružje
14. oktobar 2017.
Zagovornici strožije politike posedovanja oružja iznose argument bezbednosti građana u zemlji u kojoj na 100 stanovnika ima 88 komada oružja (podaci iz izveštaja o malokalibarskom oružju iz 2011.). Inicijativa Brady Campaign to Prevent Gun Violence procenjuje da se godišnje ustreli oko 114.994 osoba. To uključuje i ubistva, napade, nesreće, policijsko korišćenje oružja, pokušaje samoubistva i izvršena samoubistva.
I zagovornicima posedovanja oružja je glavni argument bezbednost. Oni uporno ponavljaju da će bez oružja građani ostati nezaštićeni od nasilnika, a u najgorem slučaju i od vlade ako se ona okrene protiv volje građana.
Propisi o posjedovanju oružja se razlikuju od savezne države do savezne države, ali postoje i propisi koji važe na saveznom nivou. Evo osam najznačajnijih:
1. Postoji li starosna granica za kupovinu oružja?
Uredba o nadzoru oružja iz 1968. (Gun Control Act, CGA) traži da građanin i osoba s dozvolom boravka mora imati 18 godina da bi kupila sačmaru, pušku i municiju. Ostalo vatreno oružje, na primer pištolj, sme se prodavati samo osobama starijima od 21 godine. Savezne države mogu povisiti starosnu granicu, ali je ne mogu spustiti.
2. Kome se ne dozvoljava kupovina vatrenog oružja?
Beguncima iz zatvora, osobama koji predstavljaju opasnost za društvo i bolesnicima koji su protiv sopstvene volje na psihijatrijskom lečenju. Zabranjena je prodaja oružja i osobama koje su zbog počinjenog krivičnog dela osuđene na zatvorsku kaznu dužu od godinu dana ili za prekršaje zbog kojih su proveli u zatvoru duže od dve godine.
Savezni zakon zabranjuje i prodaju oružja osobama koje su proglašene krivim za posed „nedozvoljenih sredstava“ u poslednjih godinu dana – uglavnom je tu reč o narkoticima. To obuhvata i marihuanu koja doduše jeste legalizovana u mnogo saveznih država, ali za savezni zakon je još uvek zabranjeno sredstvo.
Tu su i ograničenja prema osobama koje su sudski gonjene zbog napastovanja, uhođenja ili pretnji. Osim toga, oružje ne mogu kupiti osobe koje su se odrekle (američkog) državljanstva, osobe nečasno otpuštene iz vojne službe, ilegalni doseljenici i osobe koje su privremeno u SAD, na primer kao turisti.
3. Na kojem nivou se reguliše posedovanje oružja?
Drugi amandman američkog Ustava je pravna osnova za „pravo građana da poseduju i nose oružje“. Ali pojedine države određuju smeju li na primer građani da nose vatreno oružje u javnosti. Zakoni koji određuju ko sme posedovati oružje su na saveznom nivou. CGA je pod nadzorom Ureda za alkohol, duhan, vatreno oružje i eksplozive, a ono je pak deo Ministarstva pravosuđa. Taj ured takođe izdaje i dozvole trgovinama za prodaju vatrenog oružja.
Sačmare, puške, automatsko oružje i prigušivači za vatreno oružje su regulisani kroz National Firearms Act iz 1934. Kupovina poluautomatskog oružja je dozvoljena u većini saveznih država, baš kao i potpuno automatskog oružja koje su proizvedene pre 1986. godine.
4. Ko sme da prodaje oružje?
Kao i vlasnici oružja, i (pre)prodavci su obavezni da poseduju dozvolu (Federal Firearms License, FFL) i moraju biti stariji od 21 godine. Moraju imati nekretninu u kojoj vode svoj posao i moraju obavestiti lokalnu policiju kada zatraže dozvolu za prodaju.
Isto kao i kod posedovanja, tako i kod prodaje oružja prodavci moraju ispunjavati uslove kada je reč o (ne)kažnjavanju i psihičkim bolestima. Dozvola za prodaju košta 200 dolara za prvo trogodišnje razdoblje i 90 dolara za svako trogodišnje produženje. To se odnosi i na prodaju oružja internetom.
Iako se plaćanje može obaviti putem interneta, oružje mora biti prvo dostavljeno registrovanom trgovcu s dozvolom (FFL) koji onda vrši potrebnu proveru budućeg vlasnika pre nego što mu uruči oružje. No, problem je tu što nije jasno definisano što znači baviti se komercijalnom prodajom oružja. Bilo koji pojedinac može prodavati oružje bez dozvole, ako njegov ili njen glavni motiv nije da zarađuje za život „učestalom prodajom“.
5. Kako izgleda provera?
Jedan amandman na Uredbu o nadzoru oružja (GCA iz 1968.) iz 1993. propisuje da trgovci sa licencom FFL vrše proveru osoba pre nego što im prodaju oružje. Potencijalni kupci moraju da ispune formular poznat pod imenom ATF 4473 koji sadrži pitanja o tome da li je osoba bila osuđivana i slično. Na osnovu tih navoda, trgovci vrše proveru.
Za manje od deset minuta telefonskim putem ili preko interneta prodavac može dobiti odgovor može li zainteresovanom kupcu odmah prodati oružje ili ne. U slučaju da ne može odmah dobiti taj odgovor, mora u roku od tri radna dana da izvrši detaljniju proveru.
6. Mora li se imati dozvola za posedovanje?
Samo 12 od 50 američkih saveznih država traži takvu dozvolu za pištoljeza pištolje. A od njih samo tri – Kalifornija, Konektikat i Havaji – traže dozvole za kupovinu pušaka i sačmara. Kalifornija, na primer, traži da potencijalni kupci polože pisani test i pohađaju kurs za bezbedno rukovanje oružjem.
7. Šta je sa dozvolom za nošenje?
Većina saveznih država zahteva dozvole za pištolje. Skriveno i otvoreno nošenje oružja se razlikuju od države do države. Neke države dozvoljavaju građanima da nose pištolj bez dozvole. Suprotno tome, pak, praktično nijedna savezna država ne traži dozvolu za nošenje pušaka i sačmara. Masačusets i Nju Džersi traže od ljudi s klasičnim puškama da sa sobom nose neki lični dokument ili identifikacionu oznaku oružja.
8. Šta je gunshow loophole?
Zakon o prodaji, kupovini ili posedovanju vatrenog oružja je jasan. Ali svaki prodavac ne mora da ima FFL, što znači da ni svaki kupac ne mora biti podvrgnut proveri. A to potencijalno omogućava da oružje dođe u ruke osoba koje ga zapravo ne bi smele posedovati.
Prema propisima Ureda za alkohol, duhan, vatreno oružje i eksplozive (ATF) svako može prodati oružje – preko interneta, kod kuće, na buvljaku ili na sajmu oružja, ako to nije deo njegovog redovnog biznisa. Recimo neko ko proda neki primerak iz svoje privatne kolekcije. Samo osobe kojima je „primarni motiv“ komercijalna prodaja i zarada od prodaje oružja moraju imati posebnu dozvolu (FFL) koja ih obvezuje na proveru kupaca. Ta rupa u zakonu je poznata pod nazivom gunshow loophole.
U jednom istraživanju koje su u 2017. sproveli Harvard i Severnoistočni univerzitet, procenjuje se da se u jednom od pet slučajeva prodaje oruža ne vrši provera kupca.