د «تاپي» پروژې ته نوی ځواک جوړيږي
۱۳۹۲ مرداد ۹, چهارشنبه
د تاپي پایپ لاین د هرات د تورغنډۍ له لاري د فراه او کندهار له ولایتونو څخه پاکستان او هندوستان ته رسیږي . دغه پایپ لاین ټول ټال ۱۸۰۰ کیلومتره اوږدوالی لري چې ۷۳۵ کیلومتره یې د افغانستان په خاوره کي تیریږي.
خو په افغانستان کې د دغه پایپ لاین د امنیت ټینګول يو ستونزمن کار دی. ډیر کسان په دې اړه اندیښنه لري چې که د افغانستان په امنیتی وضعیت کې ښه والی را نه شي نو د دغه پایپ لاین د امنیت ساتل به ډیر ستونزمن کار وي.
د هرات ولایت یو اوسیدونکی فضل احمد، وايي: «زه فکر نه کوم چې دغه پروژه دې په ښه ډول سره عملي شي. امنیت ډاډمن نه دی او زه د دغې پروژې د امنیت د ټینګښت په اړه اندېښنه لرم. خو بیا هم هیله لرم چې دغه پروژه دي عملي شي.»
خو د افغانستان د کانونو او صنایع وزارت د پرمختیایي برنامو رئیس، جلیل جمرانی، وايي چې د تاپي پروژې د امنیت د ټینگښت په اړه اندیښنه نه لري. هغه وايي: «د افغانستان د کانونو وزارت له امنیتي ادارو سره یوځای د دغي پروژې د امنیت د ټینگښت له پاره یو پلان لري. پلان شوی دی چې د ټاپي د امنیت د ټینگښت له پاره به ۷۰۰۰ تازه نفسه ځواک وگومارل شي. د دغې پروژې د امنیت د ټینگښت له پاره له ۵۰ څخه تر ۶۰ میلیونو ډالرو پوري پېسې ځانگړې شوې دي.»
جمرانی وایي چې د دغو ځواکونو قومانده به د ملي اردو او پولیسو د باتجربه افسرانو په لاس کې وي خو سرتیري به یې تازه استخدام شوي افغانان وي.
د خلکو ونډه
د هغو سیمو اوسیدونکي چې پایپ لاین پکې تیريږي، د دغه پایپ لاین په امنیت ساتلو کې ونډه لرلای شي. جمرانی وایي: «د خلکو د همکارۍ ماسوا هیڅ کومه پروژه نه شي پلي کیدای. خلک د دغې پروژې له عملي کیدو څخه گټه اخلي. هغوی باید خپلو گټو ته په کتو سره د دغې پروژې په امنیت ساتلو کې مرسته وکړي.»
ویل کيږي چې ایران غواړي د تاپي پروژې مخه ونیسي او په دې ترتیب سره خپل گاز پر هندوستان باندې وپلوري. که دغه پروژه عملي شي نو ایران به خپل گاز ته د پیریدونکو په موندلو کې له ستونزي سره مخامخ شي.
دا په داسي حال کې ده چې د افغانستان د کانونو وزارت چارواکي وايي چې ایران د هندوستان د اړتیا وړ گاز د تامینولو له پاره کافي زیرمي نه لري نو له دې کبله به دغه هیواد په دې برخه کې ستونزې رامنځ ته نه کړي.
پلان شوی دی چې د تاپي پایپ لاین به تر ځمکي لاندي وغځول شي. دغه موضوع په خپله د دغه پایپ لاین پر وړاندي امنیتي ستونزي له منځه وړي.
افغانستان لږ گاز رانیسي
افغان، ترکمني، پاکستاني او هندي چارواکو په عشق آباد کې په خپله وروستۍ غونډه کې داسي موافقې ته سره ورسیدل چې په ۲۰۱۵ کال کې د تاپي پروژې کارونه پیل شي او تر ۲۰۱۷ کاله پای ته ورسیږي. ټاکل شوې ده چې افغانستان به هر کال له دغې پروژې څخه پنځه میلیارده متر مکعب گاز رانیسي، خو اوس افغانستان د پخواني پلان په پرتله لږ گاز خریداري کوي. جمرانی وایي چې افغانستان به د ډیر گاز رانیولو پر ځای د خپل گازي زیرمو پر استخراج بادې پانگونه وکړي.
د تاپې په پروژې څلورو سره هیوادونو د «تاپي لمتید» په نوم یو گډ شرکت جوړ کړی دی. د تاپي پروژې په پیلیدو سره به یوازې په افغانستان کې ۵۰۰۰۰ کسان په کار وگومارل شي. ویل کیږي چې افغانستان به له تاپي پروژې څخه هر کال د دوو او درو میلیاردو ډالرو تر منځ عاید ترلاسه کړي.